Podcast ‘Paulus en De Nijs op reis’ #2: op bezoek bij Rick Companje

Beluister de podcast

Deze podcastaflevering is te beluisteren via Spotify en SoundCloud.

Of lees de transcriptie

Kirsten: Utrecht, here we come, hè?

Ronald: Ja, here we come, Rick!

Kirsten: Ja Rick, bijzondere man en uitvinder. En dan werkt hij in het archief. Een uitvinder in het archief.

Ronald: Ja, hij heeft een enorme interesse voor techniek en data.

Kirsten: Mooie combi. Techniek en data. En dat zet hij dan weer in het archief in.

Ronald: Wat hij onder andere wil doen, is het verbeteren van de zoekmogelijkheden van de website van Het Utrechts Archief.

Kirsten: En dan woont hij ook nog wel speciaal, hè?

Ronald: Hij woont in een houten huis. Dat is een van de weinige hier in Utrecht.

Kirsten: Dus onze tweede gast, Rick Companje, is een man, een uitvinder, die ver naar voren kijkt, maar zich inzet voor het verleden in het archief?

Ronald: Ja, dat is mooi gezegd.

[voice-over] De nieuwe podcastserie van het Netwerk Digitaal Erfgoed duikt in de wondere wereld van digitalisering van ons erfgoed. Netwerkredacteur Ronald de Nijs en ik, Kirsten Paulus, reizen door heel Nederland op zoek naar mensen uit het netwerk. Precies, erfgoedprofessionals. En dan vooral diegenen met inspirerende verhalen over digitaal erfgoed. In twaalf afleveringen hoor je hun successen, hun missers, maar ook hun dromen.

Kirsten: Een hekje. Ik weet niet of dit trespassing is, Ronald.

Ronald: We gaan het zien.

Kirsten: O, wat erg.

[Kirsten klopt op de deur]

Rick: Hallo!

Kirsten: Hé, Rick, hallo!.

Rick: Goedemiddag. Hai.

Ronald: Hai.

Kirsten: Rick, fijn dat we bij jou te gast mogen zijn in jouw houten huis. Dat is de reden dat jij in het archief in Utrecht werkt. Want als je dit niet had gekocht, was het allemaal anders gelopen?

Rick: Dat klopt. Zo’n vijf jaar geleden kwamen we dit huis tegen op Funda. En toen we dat zagen, hebben we ons er helemaal in vastgebeten. Net op tijd, denk ik, want nu zou dit echt niet meer te doen zijn geweest.

Kirsten: Hout is goud. Onbetaalbaar, denk ik.

Rick: Net op tijd, ja. Maar echt een fantastische plek. En inderdaad de reden dat ik dacht, ja, er moet een verhaal achter dit huis zitten. Dus ik ben gaan graven in het archief. En zodoende heb ik heel veel ontdekt over dit huis. Maar er ook een baan aan overgehouden.

Kirsten: Hoe zou je zelf je tuin beschrijven, Rick?

Rick: Het is eigenlijk een soort Pippi Langkous-tuin. Er staat hier nog net geen paard, maar er is wel een gehandicapt kipje.

Kirsten: Die boom, wat is het voor een boom?

Rick: Dat is een plataan. Je zou zeggen héél oud, maar na onderzoek ben ik er achter gekomen dat deze boom pas in de jaren zestig geplant is. Dus hij is gegroeid tot wat hij nu is.

Kirsten: Prachtig groot.

Rick: Je zou denken dat hij honderden jaren oud is, maar dat valt dus mee.

Kirsten: Wat een heerlijke plek hier in die tuin. Met de kippen, met de poes en dadelijk ook nog met koffie.

Ronald: Je bent ook uitvinder?

Rick: Als kind wilde ik al uitvinder worden. Ik ben opgegroeid in het oosten van het land. Ook heel vrij, met een groot boerenerf. Maar ik had ook een hut waar ik allemaal oude radio’s uit elkaar haalde. En op zoek ging naar hoe dingen werken. Die techniek vond ik heel interessant. Toen heb ik mijn eigen frisdrankautomaat gebouwd, waarmee ik op een rommelmarkt ging staan. De muntjes vlogen binnen, want iedereen wilde een muntje ingooien om te kijken wat die robot zou doen. Dan kwamen er allerlei toeters en bellen en geluidseffecten. En er kwam een blikje uit of iets anders uit.

Kirsten: Een tuin vol met experimenten. Jij bent een datakunstenaar, maar een uitvinder in het archief – je moet even uitleggen hoe je dat nou hebt aangepakt.

Rick: Ik ga eerst even voor jullie koffie zetten en dan ga ik het zo allemaal uitleggen.

Rick: Ik ging dus onderzoek doen naar mijn huis. Ik vond al snel een leuke foto uit de jaren negentig. Maar ik dacht dat er toch veel meer beschikbaar moest zijn over deze plek. Er moet een verhaal achter zitten: hoe ver gaat het terug? Dus heb ik alle collecties zitten uitpluizen. Kranten, luchtfoto’s, overlijdensberichten, van alles. En ik had op een gegeven moment een enorme bak aan kleine fragmentjes, aan feitjes die ik kon koppelen aan deze plek. En toen dacht ik: Ja, en nu? Hoe kan ik mijn onderzoek teruggeven aan het archief? Want ik heb zoveel verbanden gelegd… Zijn die ook niet voor andere onderzoekers handig? Toen kwam er opeens een vacature op de site van Het Utrechts Archief. En ik was al anderhalf jaar of zo onder de motorkap aan het kijken. Ik was toch een beetje aan het hacken om die site naar mijn hand te zetten, zodat ik nog meer en nog betere dingen kon vinden.

Kirsten: Netjes hacken dan, hè?

Rick: Heel netjes, zeker, ja.

Kirsten: Maar je ergerde je ook een beetje?

Rick: Ik vond de site niet goed. En ik had ook frustratie dat ik dit onderzoek niet kon teruggeven. Later kwam ik erachter dat dit onderzoek heel mooi in de vorm van triples – daar ga ik zo misschien nog wel iets over vertellen – dus in linked data kon worden uitgedrukt.

Ronald: Stel nu dat andere collega’s ook met de onderwerpen waar jij nu mee bezig bent aan de gang willen. Kun je iets vertellen hoe jij dat hebt aangepakt en heb je tips?

Rick: Het allerbelangrijkste is dat je ieder archiefstuk of ieder fragmentje in je collectie uniek moet kunnen identificeren. Heel veel dingen hebben natuurlijk een catalogusnummer of zo, maar dat is een nummertje, bijvoorbeeld 25.623, dat wereldwijd niet uniek is. Dus: een wereldwijd uniek nummer toevoegen aan ieder archiefstuk of ieder fragmentje uit je collectie, dat is stap één. En dat doe je gewoon in je collectiebeheersysteem. Nou, dat is mijn allereerste tip, denk ik. Dus unieke identifiers voor alles.

Kirsten: En de volgende tip?

Rick: De volgende tip is dat we gaan koppelen. Stel, je hebt zelf een trefwoord in je collectie. Ja, ik wil even een mooie vinden. Brug. Dat is een trefwoord en je hebt een hele mooie lijst met alle trefwoorden en je hebt netjes je archiefstukken gekoppeld die iets met een brug te maken hebben. Maar vervolgens heb je foto’s van een tandarts die een brug zet, als het ware, in iemands mond. En je hebt een andere brug. Dus je wilt deze concepten, trefwoorden en dat soort dingen eenduidig maken. Dus een trefwoord krijgt ook zo’n uniek nummer en die ga je vervolgens koppelen aan een online terminologiebron. Dus je gaat eigenlijk concepten koppelen, en dat is mensenwerk, want je moet wel zorgen dat je het woord brug in de ene context koppelt aan het goede woord in de andere context. Dat je die gescheiden houdt. Termen gaan koppelen, dat is denk ik stap twee.

Kirsten: Dus goed invoeren, alles een uniek nummer geven en koppelen is stap twee. Maar hoe heb jij het aangepakt? Waarom is het bij jou hier een succes geworden?

Rick: Het is nog helemaal niet af, dus of het een succes is, dat moet je mijn collega’s vragen. Want dat is ook een gevaar natuurlijk. Het moet niet een eenmansactie zijn van iemand binnen een archief. En ik heb om me heen een aantal heel goede collega’s die dit heel erg snappen.

Ronald: Dus jij hebt ook hulp gehad van hen?

Rick: Jazeker, ik ben door Annelot Vijn helemaal in die wereld getrokken. Dat is echt haar verdienste.

Kirsten: In de loop der jaren zijn er ontzettend veel leuke tools ontwikkeld, onder andere in de NDE Erfgoedkit. Welke tools kan jij niet missen?

Rick: Als ik een tip mag geven voor mensen bijvoorbeeld die net beginnen met linked data, dan zou ik zeggen: De LDWizard is een hele mooie. Want heel veel kleine archieven of erfgoedinstellingen of historische verenigingen zullen werken met Excellijsten. Die hebben hele mooie lijsten van gebouwen in hun dorp of stad. En die hebben misschien wel lijsten met straatnamen en dat soort dingen. Maar die lijsten die je nu in Excel hebt zorgen ervoor dat je dat bestandje via de LDWizard kunt uploaden. En dan hoef je alleen maar te zeggen: Oké, dit veld is een straatnaam, dit veld is een locatie, dit veld is een…, et cetera, et cetera. Je geeft eigenlijk aan wat elke rij, of elke kolom in die Excelsheet betekent. Dus eigenlijk koppel je die dus aan een term. En vervolgens druk je op een knop en dan komt er een bestandje uit vol met triples en dat upload je dan naar die triple store. Dan heb je linked data.

Kirsten: Rick, we zijn op weg naar het tuinhek. Er moet hier nog een heleboel gebeuren, zie ik, want die schop in de aarde…

Rick: Aanstaande woensdag wordt er 600 meter nieuw hout bezorgd en dan gaan we dat erop timmeren. Dus het huisje krijgt voor het eerst sinds 1940, denk ik, een lekkere opfrisbeurt.

Kirsten: Wel doorgeven aan het archief, hè?

Rick: Uiteraard, ja.

Ronald: Rick, we hebben nog een vraag voor jou van Shannon van Muijden. Zij was de vorige podcastgast.

[je hoort nu een oude opname]

Shannon: Rick, zou je voor de volgende HackaLOD in november willen hacken met Zuiderzeedata?

Kirsten: Wow, het klinkt als een date.

Shannon: Haha, dat kan een date worden.

Rick: Oeh ja, ik hoorde dat zij hun zaakjes met linked data heel goed op orde hebben en daar ga ik natuurlijk heel graag mee hacken. En het liefst tijdens de HackaLOD. Dus ik zou zeggen: Shannon, als jij ook gaat, dan hebben we dan meteen onze eerste date.

Kirsten: Dit wordt een heel ander programma, Ronald!

Rick: Ja, ik ben al wel bezet, hoor.

Ronald: Haha.

Kirsten: Maar dat daten met die data gaat door?

Rick: Ja, natuurlijk.

Kirsten: De volgende keer zijn wij bij Elke Scheffers. Zij is van het Nationaal Baggermuseum in Sliedrecht. Wat zou jij haar willen vragen, Rick?

Rick: Ik zou heel benieuwd zijn: wat als je hun collectie in een tijdmachine zou stoppen, zodat je helemaal terug kunt gaan naar de allervroegste baggeringen en zelfs kunt zien hoe dat zich mogelijk in de toekomst verder ontwikkelt. Zou zij dat ook interessant vinden? Zou het een goede manier zijn om dit verhaal aan kinderen over te brengen?

Kirsten: Wij lopen richting het tuinhekje.

Rick: Leuk dat jullie er waren.

Kirsten: Dankjewel. Leuk dat we mochten komen, Rick.

Ronald: Dankjewel voor je gastvrijheid.

Kirsten: Heel veel succes bij het aanbrengen van het hout.

Rick: Dankjewel, dat gaat helemaal lukken. De nieuwe jas voor het huis. Ik stuur wel een foto naar het archief om te laten zien hoe het geworden is.

Ronald: Dankjewel. Rick, tot ziens.

Kirsten: Bedankt, hé.

Ronald: Zo, dat was ons tweede podcastgesprek.

Kirsten: Wat was dit een bijzonder verhaal.

Ronald: Ja, geweldig. En geweldig om te zien dat een uitvinder uiteindelijk bij een archief terechtkomt. En daar die hele archiefcollectie op een nieuwe manier bij de gebruikers weet te brengen. Dat hij daar zijn aandeel in heeft, dat is toch geweldig.

Kirsten: Dat is ook een soort verrijking.

Ronald: Het is echt een verrijking, ja.

Kirsten: Goud hebben ze daar in handen.

Ronald: Ik denk het wel, ja.

Kirsten: En goud is hout. We zijn weer terug bij het begin.

Ronald: En ik ben ontzettend benieuwd wat Rick nog verder kan ontwikkelen bij Het Utrechts Archief.

Kirsten: Volgende keer zijn we bij Elke Scheffers. Zij is van het Nationaal Baggermuseum in Sliedrecht. Wij gaan hier links, hè Ronald?

Ronald: Ja, oké. Goed.

Kirsten: Bye bye. Tot de volgende!