Digitaal Erfgoed Referentie Architectuur (DERA)
Een van de belangrijkste aandachtspunten bij digitaal erfgoed is de toegankelijkheid. Als instellingen de informatie onderling verbinden, kan het erfgoed nog beter gevonden en door de gebruikers beleefd worden. De Nationale Strategie Digitaal Erfgoed is daarop gericht en de Digitaal Erfgoed Referentie Architectuur (DERA) beschrijft welke afspraken hiervoor nodig zijn.
De erfgoedwereld staat met de DERA niet op zichzelf. Zo heeft de Nederlandse overheid NORA (Nederlandse Overheid Referentie Architectuur) en beschikt het onderwijs over ROSA (Referentie Onderwijs Sector Architectuur). Een referentiearchitectuur geeft namelijk richting aan samenwerkende partijen. De DERA beschrijft hoe er met behulp van linked open data en technieken kan worden samengewerkt over de grenzen van instellingen en sectoren heen. Als erfgoedinstelling kun je bekijken welke rol je in het Netwerk Digitaal Erfgoed kunt spelen. En wat daarvoor nodig is.
Een voorbeeld
Een voorbeeld van de toegepaste DERA is het eind 2020 gelanceerde platform Van Gogh Worldwide, waar informatie te vinden is over ruim duizend kunstwerken in Nederlandse erfgoedinstellingen en bij particulieren. Elke deelnemende erfgoedinstelling heeft hiervoor zijn data aangeleverd. Het platform doet niets anders dan die data op elkaar aansluiten. De informatie vanuit al die zogeheten bronsystemen wordt als linked data gepubliceerd en kan daardoor onderling verbonden worden. Hierdoor is de informatie betrouwbaar en up-to-date. Daarmee voldoet Van Gogh Worldwide zowel aan de Nationale Strategie als aan de DERA.
DERA-wiki
Informatie uit de nieuwe DERA kun je nalezen op de DERA-wiki. Doordat aanpassingen aan de DERA meteen in de wiki worden opgenomen, bevat deze de meest actuele informatie. De onderdelen van de referentiearchitectuur, zoals de principes of bedrijfsfuncties, komen elk apart aan bod en zijn daardoor makkelijker te lezen. Daarnaast bevat de wiki informatie over actuele ontwikkelingen. De backlog maakt bijvoorbeeld inzichtelijk welke werkzaamheden aan de DERA gepland zijn.
Architectuurraad
De ontwikkeling en het beheer van de DERA ligt in handen van een architectuurraad. Hierin zijn de zes landelijke erfgoedinstellingen vertegenwoordigd, aangevuld met enkele informatiearchitecten uit organisaties en provincies. Op deze manier kunnen de (informatie)technologische ontwikkelingen snel vertaling krijgen in de DERA.
Werkwijze
Het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) is eigenaar van de DERA. De Architectuurraad, onder voorzitterschap van OCW, zorgt voor de doorontwikkeling van deze referentiearchitectuur. De Architectuurraad maakt de referentiearchitectuur steeds concreter met afspraken over gemeenschappelijke voorzieningen, standaarden, applicaties, technieken en licenties.
Aanvullingen in DERA 4.0 ten opzichte van DERA 3.0
In de DERA 3.0 (april 2020) is een eerste inventarisatie gemaakt van mogelijke oplossingsrichtingen. Deze architectuurpatronen geven een indruk van waar gemeenschappelijke afspraken nodig zijn. Instellingen en beheerders van portals kunnen deze richtingen gebruiken om vanuit de eigen ICT-infrastructuur aan te sluiten op de DERA. In de DERA 4.0 (juli 2021) is het normatieve kader van de bedrijfsarchitectuur aangevuld met de applicatiearchitectuur. Dit kader schrijft voor waar een architectuur aan moet voldoen om zich ‘DERA-compliant’ te kunnen noemen. Dit normatieve deel dient als kader voor de (toekomstige) ontwikkelingen in de erfgoedsector.
De applicatiearchitectuur is functioneel beschreven. Dat wil zeggen dat er geen concrete softwaresystemen in staan, maar dat systemen als logische functionele componenten (‘referentiecomponenten’) zijn beschreven. Erfgoedinstellingen kennen een eigen invulling van deze referentiecomponenten in de vorm van concrete softwarepakketten. Deze componenten kan een instelling of portal weer aansluiten op netwerkvoorzieningen. Zo wordt de eigen informatie weer verbonden met andere informatie in het netwerk.
Downloads
Samenstelling van de Architectuurraad
De Architectuurraad kent de volgende deelnemers:
- Ministerie van OCW (voorzitter): Bram Gaakeer
- Utrechts Archief: Annelot Vijn
- Provincie Limburg: Ivo Dahlman
- Koninklijke Bibliotheek: Erik van den Bergh
- Het Nieuwe Instituut: Gijs Broos
- DEN: Marcus Cohen
- RKD: Reinier van het Zelfde
- Universiteitsbibliotheek Leiden: Laurens Sesink
- Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid: Willem Melder
- Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed: Frans van der Zande
- Nationaal Archief: Steven Ham
- Coördinatieteam Netwerk Digitaal Erfgoed: Enno Meijers
Wil je meer weten?
Heb je vragen over de DERA of de toepassing ervan in jouw organisatie? Neem dan contact op met de voorzitter van de Architectuurraad, Bram Gaakeer.