NDE-bestuursvoorzitter Afelonne Doek: ‘Nationale Strategie Digitaal Erfgoed is nu volwassen’

In 2015 presenteerde het ministerie van OCW de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed, waarmee het erfgoedveld handvatten kreeg om samen digitaal erfgoed naar de gebruikers te brengen. ‘Nederland was en is het enige land ter wereld met zo’n strategie. Dat is heel bijzonder, net als de nauwe betrokkenheid van het ministerie gedurende al die jaren bij de uitvoering ervan,’ zegt Afelonne Doek die in januari 2021 het voorzittersstokje overnam van Arjan de Zeeuw. ‘Na zes jaar ligt er een geactualiseerde versie, opgesteld door OCW in nauwe samenwerking met het erfgoedveld. Het is dus echt een strategie voor en door het netwerk.’

Verdiepen en verbreden

De Nationale Strategie 2021-2024 is niet radicaal anders dan de versie uit 2015; zij is eerder volwassen geworden, vindt Afelonne. ‘In 2015 stond de Digitaal Erfgoed Referentie Architectuur (DERA) nog in de kinderschoenen en was het drielagenmodel om erfgoed zichtbaar, bruikbaar en houdbaar te maken nog vooral een idee. Ook moesten we het samenwerken nog gaan uitvinden. Doordat al deze bouwstenen er nu liggen, kunnen we de strategie gaan verbreden en verdiepen.’

Diverser en inclusiever aanbod

‘Een voorbeeld van zo’n verbreding is de verbinding die in de geactualiseerde strategie gelegd wordt met het erfgoed van de kunstensector en de creatieve industrie. Daarmee krijgen we een nog diverser aanbod digitaal-erfgoedcollecties.’

In dat verband wijst Afelonne op het belang van inclusiviteit. ‘We willen dat gebruikers zich kunnen herkennen in dat wat er aan digitaal erfgoed beschikbaar is en ook dat erfgoed voor en van iedereen is. Belangrijk hierbij is de toegankelijkheid van de beschrijvingen van de collecties.’

De inzet van artificial intelligence en big data-technieken kan niet alleen helpen bij het opsporen van eenzijdige perspectieven en kwetsende termen in beschrijvingen, maar ook onvermoede inzichten bieden in de inhoud van de collecties. ‘Niet voor niets zet de geactualiseerde strategie zwaar in op nieuwe technologieën, waarbij ethische aspecten zeker niet vergeten zullen worden.’

Meer afstemming

Na zes jaar zijn de uitgangspunten van de Nationale Strategie stevig gefundeerd in het netwerk, zegt Afelonne. ‘Het zichtbaar, bruikbaar en houdbaar maken van erfgoed is bij vele collega’s inmiddels bekend terrein. Bij bruikbaarheid denken we nu al snel aan onderwerpen als standaardisering van collectiebeschrijvingen, het gebruik van het Termennetwerk en linked data.’

Ook ziet Afelonne veel instellingen samenwerken en projecten op elkaar afstemmen. ‘Het gesprek is nu veel gemakkelijker geworden, omdat we als deelnemers in het netwerk steeds meer dezelfde taal spreken.’

De toekomst

‘Nu gaat het erom dat het netwerk nog meer een op zichzelf staande kracht wordt. Instellingen moeten zich bewust zijn van de mogelijkheden tot samenwerking. Wil jij een project starten, kijk dan eerst of er al iets binnen het netwerk wordt ontwikkeld waar je op kunt meeliften. Of wellicht ligt er iets wat je kunt doorontwikkelen. En zoek er partners bij,’ aldus Afelonne.

‘Zijn collega-instellingen nog niet vertrouwd met het gedachtegoed van de Nationale Strategie, deel je kennis en wijs ze bijvoorbeeld op tools in de Erfgoedkit, het Spoorboekje Digitalisering Erfgoed en alle kennis die in het netwerk voorhanden is. Dankzij de Nationale Strategie hebben we als partners in het Netwerk Digitaal Erfgoed de afgelopen zes jaar een goede basis voor samenwerking rondom het digitaal erfgoed gelegd.’