Toekomstkijken: 4x digitale kansen voor erfgoed

Nieuwe ontwikkelingen, nieuwe mogelijkheden

Nieuwe technologische mogelijkheden maken het digitaal ervaren van erfgoed een steeds completere beleving. Dit danken we met name aan de toenemende rekenkracht in mobiele apparaten, snellere digitale infrastructuur, hyperrealistische digitaliseringstechnieken en innovatieve hardware – denk bijvoorbeeld aan augmented reality (AR) brillen. Deze ontwikkelingen zorgen voor nieuwe mogelijkheden, bovendien transformeren ze ook de verwachtingen van gebruikers.

Interactieve, on demand ervaringen en gebruiksvriendelijke platformen – zoals die van Netflix of videogame universum Fortnite – zijn inmiddels de standaard. Maar ook voor de erfgoedsector biedt technologische vernieuwing volop kansen om zijn doelen te bereiken in de veranderende context. Hieronder in het kort een aantal belangrijke kansen, innovatieve voorbeelden en mogelijke richtingen tot 2024 – eindpunt van de hernieuwde Nationale Strategie Digitaal Erfgoed.

1. Digitale ervaringen binnen en buiten de muren van de erfgoedinstelling

Levensecht gedigitaliseerd erfgoed maakt het mogelijk om interactieve en diepgaande verhalen te vertellen die ook buiten de muren van de instelling kunnen worden beleefd. Instellingen kunnen er het traditionele bezoek op creatieve manieren mee verrijken en daarmee de beleving versterken, mede doordat elk klein detail is te ontdekken. Dit leidt tot een bredere relatie met bezoekers, die al begint voor het daadwerkelijke bezoek en nog lang daarna door kan gaan.

Een innovatief voorbeeld is de inzet van 3D-hologrammen in een interactief digitaal theaterstuk waarbij het publiek een actieve rol krijgt in het creëren van de ervaring (Trinity College). Hier is nu nog dure hardware voor nodig, maar in 2024 kan dit waarschijnlijk vanuit iedere huiskamer. Een ander voorbeeld zijn de stories op de website van het Rijksmuseum die mensen uitnodigen de verhalen achter de schilderijen in ongekend detail te ontdekken. De focus ligt nu vooral op platte werken, maar in de toekomst zal het mogelijk zijn om veel kunstwerken levensecht digitaal in 3D te bewonderen.

2. Hoogwaardige collectieontsluiting

Er liggen momenteel prachtige kunstobjecten verborgen in archieven en depots die het verdienen om in volle glorie te worden ervaren. Sommige zijn zelfs te kwetsbaar om fysiek te tonen. Door erfgoed levensecht en met een diepgaande gebruikerservaring digitaal aan te bieden, ontsluiten we het hoogwaardig voor het grote publiek, en zorgen we tegelijk voor zeer gedetailleerde archivering. Nu beperken digitale (3D-)ervaringen zich nog vaak tot losse objecten (Smithsonian, Małopolska), maar nieuwe technologie zal het mogelijk maken om volwaardige digitale tentoonstellingen te creëren waarin een collectie objecten centraal staat. Daarbovenop kunnen we collecties over instellingen heen digitaal samenbrengen om nog completere en diepere verhalen te vertellen (Digital Museum of Copper and Bronzes).

3. Enthousiasme bij de jongste generatie

De jongste generatie is als geen ander gewend aan meeslepende en interactieve ervaringen. Een significant deel van hun sociale leven speelt zich immers af in digitale werelden zoals die van Fortnite. Door bijvoorbeeld Rembrandts schilderijen (Mauritshuis) of fossiele vondsten (National Geographic) digitaal tot leven te wekken, wordt het voor deze doelgroep vele malen interessanter.

In de toekomst beperkt zich dit niet tot alleen tot losse objecten, maar op termijn – met bijvoorbeeld augmented (AR) of virtual reality (VR) – is het ook mogelijk les te geven in de wereld waarin ze een rol speelde. Tevens maakt technologie zoals AR het mogelijk om controle te krijgen over de presentatie en een diepere educatieve laag aan te brengen, wat leidt tot het stimuleren van een onderzoekende houding.

4. Nieuwe digitale verdienmodellen

Het was voor erfgoedinstellingen tot voor kort vanzelfsprekend om digitaal materiaal gratis weg te geven. Redenen daarvoor waren onder andere de beperkte digitale belevingswaarde en daaraan gekoppeld de geringe betalingsbereidheid van de gebruiker. Ingegeven door corona experimenteren instellingen met digitale verdienmodellen. Meestal als eenmalige vergoeding (National Gallery) of ‘betaal wat je wilt’-optie (Manchester Jewish Museum), maar soms ook in abonneevorm (Theaterflix).

Door erfgoed in de toekomst hyperrealistisch te digitaliseren kunnen erfgoedinstellingen de belevingswaarde van hun digitale aanbod verder verbeteren en daarmee de betalingsbereidheid verhogen. Ook kunnen zij nieuwe doelgroepen bedienen, waaronder mensen voor wie fysiek bezoek onmogelijk is. Een ander potentieel verdienmodel is het beschikbaar stellen van digitale collecties voor de creatieve industrie. Denk daarbij aan cultureel erfgoed in games of films/series (Ubisoft).

Mooie kansen

Het benutten van deze kansen is voor veel erfgoedinstellingen een flinke uitdaging. Het vraagt om nieuwe kennis en vaardigheden. Intensieve samenwerking tussen instellingen en ondersteuning vanuit publiek-private samenwerkingsverbanden bieden hier een oplossing voor. Maar hoe groot de uitdaging ook is, de kansen zijn te mooi om te laten liggen.

Verder lezen?

Bob Ketting van FloatScans publiceert iedere maand over innovatieve digitale erfgoedtoepassingen op LinkedIn.