Het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE) gaat een nieuwe fase in. Een twintigtal instrumenten, zoals tools, begrippenlijsten en kennisproducten, zijn straks gereed en worden in beheer genomen door grote en kleine erfgoedinstellingen. NDE-bestuursvoorzitter Arjan de Zeeuw vertelt over de ontwikkelingen.
Arjan de Zeeuw
Volgende fase
‘De afgelopen jaren hebben we vanuit het Netwerk Digitaal Erfgoed samen met het erfgoedveld tools en andere voorzieningen gemaakt. Beter gezegd: instrumenten waarmee grote en kleine erfgoedinstellingen op een slimme manier met hun digitaal erfgoed kunnen omgaan,’ zegt NDE-bestuursvoorzitter Arjan de Zeeuw. ‘Nu is het tijd voor de volgende fase. Het erfgoedveld neemt die instrumenten niet alleen in gebruik, ook zal het veld ze vanuit het netwerk gaan beheren.’
Hoe worden de te beheren instellingen gekozen? ‘Dat doen we vanuit een netwerkbenadering. Dit betekent dat de meest gerede partij, dus de meest logische organisatie in het erfgoedveld, een of meer instrumenten in beheer gaat nemen. We kijken of het instrument aansluit bij de expertise die de betreffende organisatie toch al heeft. En in de meeste gevallen is de organisatie al van begin af aan bij de ontwikkeling van het instrument betrokken geweest.’
Voorbeelden
Als voorbeeld noemt Arjan het Nationaal Register Webarchieven dat straks bij de Koninklijke Bibliotheek (KB) in beheer komt. ‘De KB is nauw betrokken bij dit overzicht van in Nederland gearchiveerde websites. En terugkomend op de expertise: deze organisatie archiveert al sinds 2007 de belangrijkste sites van Nederland. Ik verwacht dat dit register vloeiend overgaat naar de KB.’
Het is een mix aan erfgoedinstellingen die de instrumenten zullen borgen, benadrukt Arjan. ‘Grote organisaties als Beeld en Geluid, maar ook kleinere en specialistische clubs in het veld. Zo komt de auteursrechtentool, die nu ontwikkeld wordt, terecht bij DEN Kennisinstituut cultuur & digitale transformatie. Verder nemen de regionale erfgoedhuizen vanuit OPEN (Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland) het te vernieuwen Spoorboekje Digitalisering Erfgoedcollecties (zie kader) in beheer. Kortom, de meest gerede partij is niet per definitie de grootste partij. Maar wel: de partij die het dichtst bij de techniek zit of het dichtst bij de gebruikers.’
‘De beherende instelling is verantwoordelijk voor het in de lucht houden en actualiseren van dit stuk instrumentarium. En zij zorgt ervoor dat het up and running is’
Arjan de Zeeuw
Vertrouwen
Het onderbrengen van de instrumenten bij de erfgoedinstellingen gebeurt op basis van vertrouwen. ‘De beherende instelling is verantwoordelijk voor het in de lucht houden en actualiseren van dit stuk instrumentarium. En zij zorgt ervoor dat het up and running is.’
In totaal gaat het om zo’n twintig instrumenten. ‘De meeste komen eind dit jaar onder de hoede van de erfgoedinstellingen, sommige eerder omdat ze al gereed zijn,’ zegt Arjan. ‘In de loop van 2021 zullen nog een aantal tools voor borging beschikbaar komen. Voor een aantal daarvan beginnen organisaties al hun vinger op te steken – en dat zien we graag. Dus als je denkt dat je straks de beherende instantie van een voorziening zou willen zijn, sluit dan aan bij de ontwikkeling ervan! Op die manier heb je daar als organisatie ook zoveel mogelijk invloed op en affiniteit mee.’
De gebruiker beter bedienen
De nieuwe fase die het NDE met de borging ingaat vindt Arjan bijzonder. ‘Van oudsher is het erfgoedveld heel erg versnipperd. Maar we zijn erin geslaagd om al die grote en kleine erfgoedinstellingen met elkaar te verbinden en tools te ontwikkelen die het veld kan gebruiken om het beheer van digitaal erfgoed beter met elkaar in te gaan richten.’
De belangrijke boodschap van Arjan is dan ook dat dit interview niet gaat over techniek. ‘Techniek is een voertuig om gebruikers te bereiken. Het fijne van de stap die we nu zetten ten aanzien van de borging is dat we bestendige, langdurige samenwerkingsafspraken maken om samen met elkaar de gebruikers beter te gaan bedienen op het gebied van digitaal erfgoed.’
Borging van het ‘Spoorboekje Digitalisering Erfgoedcollecties’
‘In veel van de kleinere musea en erfgoedorganisaties in Nederland werken vrijwilligers,’ zegt Mirjam Pragt, directeur en museumconsulent Museumfederatie Fryslân Fryslân en voorzitter van het Landelijk Contact van Museumconsulenten (LCM). ‘De museumvrijwilligers willen hun werk op verantwoorde wijze uitvoeren. Het Spoorboekje Digitalisering Erfgoedcollecties kan hen daarbij helpen, vinden zowel LCM als OPEN – Overleg Provinciale Erfgoedinstellingen Nederland. Het is ook een vorm van deskundigheidsbevordering. Daarom nemen we eind 2020 samen het Spoorboekje in beheer.’
Maar dat is niet de enige reden. ‘Binnen de instellingen van OPEN en LCM zijn de digitaal-erfgoed-coaches werkzaam. Het Spoorboekje vormt voor hen, maar ook voor hun collega-adviseurs een hulpmiddel binnen de adviestaak,’ aldus Mirjam.
Inmiddels liggen er al vergevorderde plannen om met het Spoorboekje als basis voor openerfgoed.nl verder uit te bouwen. ‘(Vrijwillige) medewerkers in kleinere musea en verwante erfgoedorganisaties vinden hier informatie over vele onderwerpen die in hun werk spelen.’
En tot slot: voorzien OPEN en LCM ook in de doorontwikkeling van het Spoorboekje? Marjan: ‘We zullen deze tool in de komende jaren actueel houden en zo nodig aanvullen.’
