Mode-erfgoed: de rokken ruisen nu digitaal

In een platte kist verscheen de japon die gemaakt was door het beroemde Belgische modehuis Madame van der Taelen. Vanwege de kwetsbaarheid van het 19e-eeuwse kledingstuk mocht de kist alleen liggend het museumdepot verlaten – bij een schuine hoek zou de creatie kunnen verschuiven, waardoor er nog meer scheurtjes in de zijden satijnen stof zouden komen. Toen het deksel openging wachtte Suzanne Mulder, Puck Martens en Merle Kroezen van Studio PMS een verrassing.

‘Hier lag geen japon, eerder een mini-jurkje,’ zegt Suzanne lachend. Maandenlang hadden zij en haar collega’s de warmgele japon, in 1892 gedragen door een hofdame van koningin Emma tijdens een receptie, bij het digitaliseren alleen vanaf foto’s kunnen bekijken. Want pandemie, en dus een gesloten museumdepot. ‘De mensen waren in die tijd veel kleiner dan nu,’ verklaart Suzanne het haast kinderlijke formaat.

Mode tot leven gewekt

Doordat het mode-erfgoed veilig opgeborgen ligt in in zuurvrije dozen en in een geklimatiseerde omgeving, kan niemand er kennis van nemen. ‘En dat is heel jammer, want als je ziet hoeveel vakmanschap en technieken er bijvoorbeeld in de japon van Madame van der Taelen verwerkt zijn. Geweldig!’

Studio PMS wil mode verduurzamen door digitalisering in te zetten in het productieproces. ‘Tegelijkertijd vinden we dat het ambacht van kleding maken niet zomaar mag verdwijnen. Ook de kennis erover mag niet verloren gaan,’ stelt Suzanne. ‘Daarom hebben we zo’n twee jaar geleden Centraal Museum benaderd. We wilden kijken hoe we met digitale technieken het ambacht, de kennis erover alsook het mode-erfgoed weer tot leven kunnen wekken.’

Beeld: Detail jurk. © Studio PMS, Centraal Museum

Arbeidsintensief

Suzanne en haar collega’s experimenteerden met 3D-scanning, maar vonden dat deze techniek nog niet goed in staat is om bijvoorbeeld de verschillende lagen in een kledingstuk weer te geven. Of – ook belangrijk – om beweging na te bootsen. En dus kozen ze voor software die de kledingindustrie gebruikt voor het maken van digitale proefmodellen. Simpelweg omdat er nog geen geschikte software voor 3D-digitalisering van mode-erfgoed bestaat.

Het digitaliseren van de ingenieus gemaakte japon van Madame van der Taelen bleek bijzonder arbeidsintensief. ‘Het kostte ons evenveel tijd als het maken van een fysiek stuk.’ Zo werd de japon ontleed in verschillende patroondelen, waardoor het ontwerp ook op een bewegend model kon worden toegepast. Deze japon, een outfit van de hedendaagse ontwerper Bas Kosters en andere gedigitaliseerde stukken zijn op de expositie Van Pasvorm tot Polygon te zien tijdens een heuse digitale modeshow, compleet met het geluid van ruisende rokken.

Leerzame lessen

De expositie is het voorlopige eindresultaat van de zoektocht die Studio PMS deed naar het digitaliseren van mode-erfgoed. ‘Ja, het kost nog veel tijd. Maar als we een workflow kunnen creëren waarbij elke specialist een onderdeel verzorgt, zoals het vastleggen van de stof, dan kan het digitaliseringsproces aanzienlijk versneld worden,’ verwacht Suzanne.

Leerzaam was de zoektocht in elk geval wel. ‘Om de kledingstukken weer tot leven te wekken voor de modeshow, moesten we soms details iets aanzetten, iets overdrijven. Het zijn lagen die je aan een gedigitaliseerd kledingstuk toevoegt. Wil je een zorgvuldig gereconstrueerd 3D-model voor wetenschappelijk onderzoek, dan hoef je alleen maar een paar lagen af te pellen. Een 3D-model is geen vaststaand iets; je kunt het steeds doorontwikkelen.’

Volgende stappen

De expositie Van Pasvorm tot Polygon markeert het begin van het driejarige project Unlocking Fashion Heritage om modecollecties in Nederlandse musea, samen met Modemuze, verder te digitaliseren. Hierin is er ook aandacht voor de ambachtelijke kennis in de collecties. Niet alleen het publiek kan er straks van genieten, voor onderzoekers en makers komt er een schat aan materiaal beschikbaar. Op de expositie in Centraal Museum geven verschillende kunstenaars daar al een voorproefje van.

De expositie Van Pasvorm tot Polygon is nog tot en met 19 juni 2022 te zien in Centraal Museum Utrecht