Lokale geschiedenis komt tot leven met lespakket Meetup-Meierijstad

‘Waar denken jullie dat mensen dit in de middeleeuwen voor gebruikten?’ Via een livestream houdt een expert van Heemkundekring Erthepe een object uit de collectie omhoog voor de camera. ‘Een pan om mee te koken?’ roept een leerling. ‘Nee, niet bepaald,’ zegt de expert. ‘Dit was een pispot.’ De klas buldert van het lachen. Geschiedenisdocent Hellen Janssen van het Zwijsencollege: ‘In de lessen van Meetup-Meierijstad combineren we lokale bronnen en verhalen van experts met de leerdoelen van geschiedenis.’ Op die manier gaat het lesmateriaal volgens haar het meeste leven.

Meer betekenisvol

Leerlingen zouden voor de lessen eigenlijk zelf op onderzoek uitgaan bij musea en collecties, maar door coronamaatregelen zijn ze ook gaan kijken naar digitale kansen en mogelijkheden. Hellen: ‘Veel van de objecten bekijken leerlingen daarom online, maar met een echte kenner via de livestream is het veel leuker.’ Het initiatief maakt onderdeel uit van Meetup-Meierijstad, een project over de gelijknamige gemeente in Oost-Brabant. Het lespakket bevat verschillende geschiedenislessen op het educatief platform LessonUp en materiaal in de eigen digitale leeromgeving, waarbij de regio de hoofdrol speelt.

Hellen kwam op het idee toen ze het nieuwe examenprogramma geschiedenis voor het vwo bekeek. De stof daarvoor is ingedeeld in verschillende tijdvakken, waaronder de periode 1050-1700: ‘Steden en burgers in de Lage Landen’. De lesmethode die ze gebruikte ging vooral over gebieden buiten de regio, waar de leerlingen weinig geografische verbinding mee voelen en de stof abstracter voor ze blijft. Het leek haar daarom meer betekenisvol om juist de eigen omgeving van de leerlingen mee te nemen in haar lessen. ‘Zo bekijken ze eerst het algemene plaatje in het boek en passen de opgedane kennis daarna toe op de lokale geschiedenis.’ Die blijkt toch vaak net even anders te lopen en dat geeft extra inzicht en nuance voor de leerlingen.

Shoppen in de Middeleeuwen

Voor het project werkte Hellen samen met Erfgoed Brabant en heemkundekringen, organisaties die zich richten op zeer lokale geschiedenis. Dit sluit perfect aan op het idee van omgevingsonderwijs, waarbij de eigen leefomgeving centraal staat om leerlingen te prikkelen.

Erfgoed Brabant hielp Hellen in kaart te brengen welke erfgoedinstanties haar konden ondersteunen met objecten en expertise. Een van de leerdoelen voor geschiedenis is het herkennen van ontwikkelingen als ‘de opkomst van handel en ambacht’. Hiervoor vond ze bijvoorbeeld een document over de boterwaag bij heemkundekring Vehchele.

Belangrijke vaardigheden voor het geschiedenisexamen zijn onderzoekend leren en historisch redeneren. Daarom krijgen leerlingen de informatie en objecten niet zomaar voorgeschoteld, ze gaan er als detectives mee aan de slag. Voordat de scholieren bijvoorbeeld de vraag konden beantwoorden of je in de Middeleeuwen kon shoppen in Erp, moesten ze oude munten uit Spanje en Saksen onderzoeken. Maar ook andere vondsten bieden inzicht. ‘Neem een testament van een vrouw uit de 16e eeuw waarin een zijden tabbert staat vermeld. Hoe komt een vrouw uit Erp daar nou aan?’

Leren informatie te vinden

Door samen te onderzoeken, vragen te stellen en bronnen te raadplegen komen leerlingen bijvoorbeeld bij de zijderoute uit. Hellen geeft daarom graag een tip mee aan erfgoedinstanties die digitaal onderwijsmateriaal willen ontwikkelen: sluit niet alleen inhoudelijk aan bij leerdoelen, maar ook bij de vaardigheden die leerlingen moeten aanleren. ‘Kauw de informatie niet te veel voor, leren om informatie te vinden en verwerken is juist een belangrijke competentie.’

Wel merkte Hellen dat leerlingen niet zo digitaal vaardig zijn als ze verwacht had. Als voorbeeld noemt ze het zoeken in de archieven van het Brabants Historisch Informatie Centrum. ‘Je zou denken dat scholieren dat wel kunnen omdat ze de hele dag googelen. Maar een digitaal archief ziet er anders uit en werkt met andere zoekwoorden.’ Na een duidelijk uitleg en een keer voordoen redden ze zich prima.

Gemeenschappelijke taal

De samenwerking met de verschillende culturele instellingen in de regio is volgens Hellen een van de belangrijkste succesfactoren van het project. Daarin speelde vooral Erfgoed Brabant een belangrijke verbindende rol tussen de school en de culturele instanties.

Tegelijk bracht de samenwerking ook nieuwe uitdagingen met zich mee. ‘Je spreekt een andere taal omdat je uit een ander werkveld komt. Probeer daarom eerst een gemeenschappelijke taal te vinden.’ Hierbij is het belangrijk om regelmatig de eigen doelstellingen tegenover elkaar te blijven benoemen. Maar ook talige aanpassingen om de bronnen geschikt te maken voor het lesmateriaal: ‘Leerlingen moeten bijvoorbeeld het begrip “feodalisme” zelf herkennen in de bronnen. Dit betekent dat de heemkundekringen ofwel zelf passende bronnen hiervoor selecteren, ofwel het begrip expliciet terug laten komen in hun verhaal.’

Het succesvolle resultaat van dit project laat de impact van een nauwe samenwerking tussen lokale partijen, zoals erfgoedexperts, leraren, leerlingen en Erfgoed Brabant als verbinder, goed zien. Ook aan de slag met omgevingsonderwijs rond digitaal erfgoed? Onderzoek dan de mogelijkheden in jouw regio.

Meer weten?

Bekijk Meetup-Meierijstad op LessonUp of neem voor vragen contact op met Hellen Janssen via Hellen.janssen@gmail.com.

Artikelenserie

Dit is het vijfde artikel in een serie van acht interviews met partijen die digitaal erfgoedlesmateriaal voor het onderwijs ontwikkelen. Met deze serie willen we vanuit het programma over digitaal erfgoed voor het onderwijs, culturele instellingen inspireren om erfgoedlesmateriaal breder in te zetten dan alleen voor geschiedenislessen. Bijvoorbeeld burgerschap, zoals bij de Digitale Scheurkalender. Ook laten de artikelen zien hoe deze projecten de verbinding met het onderwijscurriculum hebben gezocht.