4x onvergetelijke verhalen vertellen met erfgoed

Publiceer verhalen ook op andere platforms

Verhalen over de collectie spelen bij het Nationaal Museum van Wereldculturen (NMVW, de fusie van Museum Volkenkunde, Tropenmuseum en Afrika Museum) een steeds grotere rol, vertelde Marijke Kunst. Ze verschijnen op de eigen websites, maar ook bijvoorbeeld op het platform ModeMuze en Geheugen van Nederland. Op die manier weet het NMVW een nieuw publiek te trekken.

De verhalen die zij op de platformen publiceert, zijn veelal gericht op lezers die de collectie nog niet zo goed kennen. Voor lezers die er wel al vertrouwd mee zijn, biedt het NMVW op geregelde tijden extra ervaringen in de vorm van filmpjes en buitenactiviteiten. Bijvoorbeeld: koken met kurkuma, of maak je eigen Koreaanse vlieger in de serie Wereldverhalen. Zeer succesvol zijn verhalen die gelinkt zijn aan feest- en gedenkdagen, zoals Keti Koti, de dag waarop de afschaffing van de slavernij gevierd en herdacht wordt.

Verhaal als audiovisuele show

Verhalen komen ook aan bod in fysieke tentoonstellingen. Rik Herder, tentoonstellingsmaker bij het NMVW, vertelde over de drie meter brede Zonnesteen – een kalender en scheppingsverhaal ineen – die een prominente rol speelde in de tentoonstelling Azteken. Hiervoor ontwikkelde hij het ‘Azteekse Zonnesteen Theater’.

Deze audiovisuele show op basis van videomapping, geluid- en lichteffecten legt uit hoe de Azteken denken over het ontstaan van de mens en hun relatie tot goden. Met projectie en animatie komt de steen tot leven en kunnen bezoekers de complexe verhalen en de betekenissen van de symbolen beter doorgronden.

Hoewel de Zonnesteen als 3D-afbeelding werd gepresenteerd, werd er ook een link gelegd met fysieke museumobjecten: ze kregen een plek in de installatie. Het Zonnesteen Theater won de Heritage in Motion Award voor beste museale multimedia-installatie van Europa. ‘Met de hulp van allerlei technieken waren we nu in staat om het ingewikkelde verhaal van dit kunstwerk vertellen.’

Storytelling met data

Dirk Bertels van Studio Bertels vertelde niet alleen over de augmented reality-installatie ‘VOC Data Experience’ (zie dit eerdere interview) maar ook over het digitaal namenmonument voor meer dan 200.000 tot slaaf gemaakte mensen in de koloniale periode. Dit eerbetoon ontwikkelde hij voor de tentoonstelling Onze koloniale erfenis in het Tropenmuseum.

Het monument toont niet alleen hun namen, maar ook hun onderlinge relaties, aangevuld met persoonlijke verhalen. ‘Zo presenteer je geen rechttoe rechtaan lijst, maar geef je er juist context aan, bijvoorbeeld door namen van mensen die op dezelfde plantage hebben gewerkt te clusteren. En zijn er meer gegevens over de mensen bekend, dan kun je als bezoeker verder inzoomen. Zo wordt het monument een immersieve ervaring. Ook kan nieuw onderzoek worden toegevoegd zodat het namenmonument steeds verder uitbreidt.’

Zijn tip: Betrek als erfgoedinstelling ook makers in je netwerk. Zij kijken op een andere, creatieve manier naar de (mogelijkheden) van een collectie, objecten en publieksbeleving. Juist het samenspel van de collectiebeheerder/historicus/antropoloog, die de collectie of geschiedenis van binnen en buiten kent, en de vrije blik van de maker, leidt tot vernieuwende concepten.

Brieven en dagboeken vertellen een geschiedenis

Niet alleen Dirk Bertels maar ook theatermaker Danny van Zuijlen maakte een immersieve ervaring met erfgoed. Zijn productie Op klompen door de dessa (zie dit eerdere interview) vertelt het verhaal van een Nederlandse dienstplichtige soldaat die in het toenmalige Nederlands-Indië het gezag over de voormalige kolonie moest helpen herstellen. De bezoekers zitten niet op een tribune maar maken samen met de acteurs die als gids optreden, onderdeel uit van dit theaterstuk. Het is een zintuiglijke ervaring, waarbij ze, al rondlopend door een groot decor, het Indië van toen ruiken, de tropische hitte voelen en gedigitaliseerde filmbeelden en radio-opnames tot zich nemen. Ook kunnen ze fysiek erfgoedmateriaal, zoals dagboeken en brieven, door hun handen laten gaan. ‘Hoe meer documenten je als bezoeker oppakt, hoe meer je over deze geschiedenis ontdekt. Zo kun je je eigen beeld van deze onafhankelijkheidsoorlog vormen,’ zegt Danny.

Tip van Danny: Een immersieve ervaring sluit beter aan bij een jonge doelgroep. Jongeren zijn opgegroeid met games en daarmee gewend om zich in een wereld te begeven waar ze zelf dingen op kunnen pakken en samen dingen kunnen ontdekken.