Van maatwerk naar netwerk: samen bouwen aan erfgoedplatformen

Erfgoedplatformen worden steeds belangrijker in het digitale erfgoedveld. Ze brengen data uit verschillende bronnen samen, maken die vindbaar en presenteren ze aan uiteenlopende doelgroepen. Denk aan Amsterdam Time Machine, Oorlogsbronnen en Podiumkunst.net.

Voor gebruikers zijn dit soort platformen een plek waar verhalen, objecten en collecties samenkomen die anders versnipperd en lastig te vinden blijven. Maar het bouwen en beheren daarvan blijft in de praktijk vaak een uitdaging: complex en kostbaar. Daarom publiceert het Netwerk Digitaal Erfgoed het rapport Van data naar dienst. Visie op de ontwikkeling van verbonden erfgoeddiensten. Het biedt ontwikkelaars, dataspecialisten en erfgoedorganisaties een visie: hoe kan het eenvoudiger?

Van onderzoek naar uitgangspunten

Twaalf erfgoedplatformen zijn onderzocht – websites waar informatie uit meerdere bronnen bij elkaar komt. Wat opvalt: het zijn meestal maatwerkprojecten. Data wordt binnen het platform zelf gekopieerd en aangepast. Verrijkingen zoals extra metadata blijven vaak beperkt tot dat ene platform. Hetzelfde werk gebeurt daardoor telkens opnieuw.

Op basis van die analyse schetst het rapport een aanpak en laat zien wat er nu al kan. De kern: het eigenaarschap blijft bij de bron. Musea, archieven en andere organisaties publiceren hun data volgens de afspraken in het netwerk. Op die manier kan iedereen die data hergebruiken.

Wat kan nu al?

Sommige stappen kun je direct zetten. Maak datasets zichtbaar in het Datasetregister. Publiceer linked data en gebruik voor beeldmateriaal de IIIF-standaard, dan kunnen afbeeldingen eenvoudig gedeeld worden. Werk je met een NDE-compatibele collectie-informatiesysteem? Dan wordt dit nog eenvoudiger.

Wat vraagt nog ontwikkeling?

Andere stappen vragen meer samenwerking. Bijvoorbeeld het ontwikkelen van tools die data automatisch omzetten naar het juiste formaat. AI kan helpen bij het herkennen van entiteiten, het transcriberen van handschriften en het verbeteren van datakwaliteit. Zulke onderwerpen pakt het Netwerk Digitaal Erfgoed samen op.

Nieuw speelveld

Langzaam maar zeker ontstaat er een nieuw speelveld. Standaardisatie bij de bron én aan de kant van de erfgoedplatformen maakt ontwikkelen eenvoudiger. Zo komen hergebruik en zichtbaarheid steeds dichterbij, en is er ruimte voor nieuwe toepassingen die erfgoed dichter bij de mensen brengen. Onderdeel van het speelveld is dat ook fondsen en overheden houvast krijgen bij het beoordelen van aanvragen voor nieuwe erfgoedplatformen.

Aan de slag

Het rapport Van data naar dienst ligt er. Hoe zet je die visie om in de praktijk? Op 10 februari 2026 organiseert het Netwerk Digitaal Erfgoed een bijeenkomst in Utrecht om daar samen mee aan de slag te gaan.