Rekenen met ’n schilderij? Van Gogh Museum daagt leerlingen uit anders te kijken

Een van de bijna 100 lessen

‘Kijk, als je het groepje mensen in de voorgrond van het schilderij wisselt met die in de achtergrond, dan zie je ineens hoe groot het effect van verhouding en diepte is,’ vertelt Sarah Broekhoven, educator bij het Van Gogh Museum.

Ze maakte een digitale rekenopdracht voor basisschoolleerlingen met Van Goghs ‘Het uitgaan van de Hervormde Kerk te Nuenen’. Het is een van de bijna 100 lessen die het museum beschikbaar stelt op het educatief platform LessonUp. Daarmee laten ze voortgezet- en basisschoolleerlingen via allerlei invalshoeken kennismaken met Van Gogh. Natuurlijk op het gebied van kunst en geschiedenis, maar dus ook rekenen.

Schilderij met een geschiedenis

De opdracht die Sarah maakte over het schilderij heet niet voor niets: ‘Het teruggevonden kerkje’. In de kluis van een mafialid in Italië werden twee schilderijen van Van Gogh teruggevonden. ‘Ze waren al meer dan tien jaar geleden gestolen uit ons museum, het was dus een grote verrassing dat ze bij een arrestatie in 2017 ineens boven water kwamen.’ De kranten stonden er bol van en dus was het aan Sarah om een educatieve opdracht te maken met een van de gevonden schilderijen.

Haar oog viel op het kerkje, omdat het meer biedt dan alleen een kunstzinnige insteek. ‘Het werk laat heel duidelijk zien dat schilders ook bezig zijn met verhoudingen. Dat zie je overal aan: de lijnen in het kerkje en de bomen, maar ook de groepjes mensen.’ In de opdracht oefenen leerlingen met bijvoorbeeld schatten en rekenen in procenten. Sarah: ‘Rekenen kan soms heel abstract zijn voor leerlingen, maar door zo’n schilderij gaat het leven.’

Breder kijken dan schilderen en kunst zelf

Samen met haar collega probeert ze bij het maken van het lesmateriaal altijd breder te kijken dan schilderen en kunst zelf. Denk aan natuurkundelessen over hoe schilderijen verbleken, taallessen met de brieven van Van Gogh of zijn invloed op een hedendaagse tattoo-artist.

Zo vertelt tatoeëerder Emiel Steenhuizen waarom hij Van Gogh zo belangrijk vindt en geeft leerlingen de opdracht een portret te maken. ‘Een achterliggende gedachte is dat leerlingen ontdekken dat niets op zichzelf staat. Kunst is verbonden met alle vlakken van het leven,’ vertelt Sarah.

Gemakkelijk door docenten in te zetten

De lessen duren tussen een kwartier en een uur en moeten gemakkelijk te gebruiken zijn voor leraren. ‘Bij elke les voegen we instructies toe, met achtergronden en een koppeling aan leerdoelen.’ Van dat laatste weet ze uit eigen ervaring hoe belangrijk het is. ‘Leraren hebben het al druk, dus als je wilt dat ze gebruikmaken van je lesmateriaal, moet het aansluiten bij de doelen waar ze met leerlingen aan werken.’ Op die manier kan het lesmateriaal voor de verplichte leerstof ingezet worden.

Om die koppeling te maken bekeken Sarah en haar collega eerst de meest gebruikte lesmethodes: ‘Dat bleken er veel meer te zijn dan ik dacht – vele dozen vol met boeken. We haalden er wel inspiratie uit, maar uiteindelijk was het overzichtelijker om te werken met de lijst van SLO, het nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling.’ De SLO biedt op zijn website een document met leerdoelen per leerjaar. Informatie welke doelen je kunt gebruiken bij het maken van lesmateriaal met erfgoed vind je in dit overzicht.

Lessen vindbaar maken

Om de opdrachten vindbaar te maken voor leraren werd gekozen voor het digitale platform LessonUp. ‘Daarnaast versturen we ook nieuwsbrieven erover en staan we soms op onderwijsbeurzen zoals de NOT (Nationale Onderwijstentoonstelling).’ Het resultaat ziet ze vooral terug aan de hoeveelheid downloads en aantal bezoeken van de lessen. ‘De meest populaire opdrachten zijn vaak heel concreet, zoals leren tellen met een schilderij met zonnebloemen, en ook filmpjes doen het goed.’

Getest in de klas

Sommige lessen testen Sarah en haar collega in de klas. ‘Vooral als je niet noemt dat jij degene bent die de les gemaakt heeft, dan krijg je eerlijke feedback, waar je echt iets mee kunt.’ Leerlingen vonden het bijvoorbeeld wel leuk om de vriendschapsdilemma’s van Van Gogh aan zichzelf te relateren, maar de vrienden van Van Gogh uitgebreid beschrijven ging te ver. Een opdracht met soundscapes bleek tijdens de test een groot succes. Daarbij krijgen leerlingen geluiden te horen die de omgeving van het schilderij verbeelden, zoals cicaden of een paard. Aan de hand daarvan maken ze zelf een tekening en zien achteraf wat Van Gogh maakte.

Verfrissend perspectief

Sarah hoopt met de lessen een verfrissend perspectief te bieden op Van Gogh. ‘Zodat leerlingen ontdekken dat hij meer is dan die eigenwijze doorzetter die zijn oor afsneed en beroemde schilderijen maakte.’

Meer weten?

Bekijk de lessen via vangoghmuseum.nl.