NADD werkt aan geheugen voor design en digitale cultuur

1 februari 2021

Het erfgoed op het gebied van design en digitale cultuur is versnipperd. En daardoor lastig te vinden door gebruikers. Het nieuwe Netwerk Archieven Design en Digitale Cultuur (NADD) gaat hier verandering in brengen. Programmamanager Brigitte Jansen belicht de plannen.

Brigitte Jansen

‘Wist je dat Het Gemeentearchief Utrecht beschikt over archieven van de Nederlandse meubelfabriek Pastoe?’ zegt Brigitte Jansen, programmamanager van het Netwerk Archieven Design en Digitale Cultuur (NADD) en werkzaam bij Het Nieuwe Instituut. ‘Jammer genoeg hebben weinig mensen hier weet van.’

Dit voorbeeld laat goed zien hoe de Nederlandse ontwerparchieven versplinterd zijn. Doordat het materiaal zich op veel verschillende plekken bevindt, is het moeilijk vindbaar voor wetenschappers, geïnteresseerden en makers. En dat is best gek. Buiten de landsgrenzen staat Nederlands design hoog aangeschreven, maar een (digitale) plek van waaruit je in een keer overzicht hebt van al deze archieven ontbreekt, aldus Brigitte.

Datzelfde speelt bij digitale cultuur. Nu al dreigen belangrijke bronnen uit de pioniersjaren van de digitale cultuur onvindbaar te worden of definitief verloren te raken. Met een ‘centraal toegankelijk geheugen voor design en digitale cultuur’ gaat het NADD hier verandering in brengen. Het bundelt de kennis en kracht van erfgoedinstellingen, musea, onderwijs- en cultuurinstellingen, kennisinstituten, ontwerpers, overheden en andere partners.

Wat is design en digitale cultuur?

Het NADD richt zich op het werk van Nederlandse ontwerpers van meubels, posters, objecten en andere vormen van design. Ook staat digitale cultuur in het netwerk centraal. Hoewel dit vakgebied zelf graag een vaste definitie uit de weggaat, kent Nederland een rijke ontwikkeling op het gebied van digitale cultuur. Zo beheert LIMA een collectie mediakunstwerken en heeft Nederland verschillende medialabs, zoals V2_ en De Waag. Maar denk ook aan de websitecollectie van de Koninklijke Bibliotheek of de gamecollectie van Beeld en Geluid.

Verbindingen met het NDE

Bij de ontwikkeling van het NADD is gekeken naar het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE), zegt Brigitte. ‘Het uitgangspunt is dat onze netwerkactiviteiten aanvullend zijn op die van het NDE. We gaan dus het wiel niet opnieuw uitvinden. Binnen het NDE zijn tools en andere hulpmiddelen ontwikkeld waar we gebruik van kunnen maken. Zo zullen we onze partners die pas beginnen met het digitaliseren en ontsluiten van hun collecties, verwijzen naar het Spoorboekje Digitalisering Erfgoed. En we kijken of de tools disciplinespecifiek kunnen worden aangevuld. Zo kan ik me voorstellen dat er een aangepaste versie komt van de cursus Leren Preserveren voor medialabs.’

‘We gaan het wiel niet opnieuw uitvinden. Binnen het NDE zijn tools en andere hulpmiddelen ontwikkeld waar we gebruik van kunnen maken’

Brigitte Jansen, programmamanager van het NADD

DERA

Ook sluit het NADD aan bij de Digitaal Erfgoed Referentie Architectuur (DERA). Deze referentiearchitectuur helpt samenwerkende partijen om erfgoedinformatie beter zichtbaar te maken voor de eindgebruiker. Brigitte: ‘Binnenkort starten verschillende instellingen met zogenaamde DERA-scans, waarbij gekeken wordt in hoeverre de betreffende instelling voldoet aan de DERA en welke stappen nog gezet kunnen worden.’

Vincent de Rijk, materiaal-, kleur- en vormstudies voor verschillende projecten waar De Rijk bij betrokken is geweest. Uit het archief van Werkplaats Vincent de Rijk. Vastgelegd voor Speculatief Design Archief, Het Nieuwe Instituut, Rotterdam 2018. Art direction: Studio Veronica Ditting. Fotografie: Tim Elkaïm

Zichtbaar maken

Staan er nog meer plannen op stapel? ‘De komende vier jaar bouwen we aan een genetwerkte infrastructuur waarin informatie over de archieven op het gebied van design en digitale cultuur beschikbaar komt. Met behulp van die infrastructuur willen we via verschillende vensters en interfaces aanhaken bij initiatieven in het erfgoedveld, zoals de mediacampagne Geheugen van Nederland.’

De infrastructuur noemt Brigitte een langetermijntraject. Op de korte termijn heeft het zichtbaar maken van de archieven de hoogste prioriteit. Daartoe ontwikkelt het NADD een website met onder andere een overzicht van de verspreide archieven.

Ook gaat het NADD samen met de netwerkpartners tentoonstellingen maken en debatten organiseren. Brigitte: ‘Zo willen we met archiefvormers, archiefbeheerders en gebruikers in gesprek gaan over de inhoud van deze archieven: wat zit erin, wat kun je ermee en wat zegt het over de huidige maatschappij? En hoe divers en inclusief zijn ze? Zo werken we samen met het veld aan het fundament voor archiefvorming op het gebied van design en digitale cultuur.’