Cursisten Digitaal Dekoloniseren: ‘Elke registratie heeft een eigen handschrift; leg dat vast’

Hoewel Museon-Omniversum en Missiemuseum Steyl beide over een uitgebreide volkenkundige collectie beschikken, is er een groot verschil. Conservator en registrator Didi van Trijp vertelt: ‘Bij het Museon-Omniversum hebben we al veel termen opgeschoond. We hebben hiervoor de publicatie Words Matter van het Tropenmuseum gebruikt.’

Bij Missiemuseum Steyl is het juist andersom, zegt collectiebeheerder Nina van der Werf. ‘We staan aan het begin van onze collectieregistratie en we willen dat in een keer goed doen.’ Natuurlijk zijn alle objecten wel geregistreerd, zij het op beperkte schaal. Een nummer, een standplaats en een algemene omschrijving, meer is het niet. Dat biedt één voordeel: het niet-inclusieve perspectief is in de collectiebeschrijvingen nauwelijks terug te vinden.

Gedateerd perspectief

Waarom meedoen met de cursus ‘Digitaal Dekoloniseren’ als het Museon-Omniversum al veel zaken op orde heeft? ‘Er ligt nog veel werk,’ verklaart Didi haar deelname. ‘Omdat het Museon-Omniversum in 1904 als Museum ten bate van het Onderwijs werd opgericht, komen we nogal wat stereotiepe beschrijvingen tegen die bekeken door hedendaagse ogen gedateerd zijn. Hoe gaan we bijvoorbeeld om met de schoolplaten in de serie “De Volken der Aarde” die karikaturale afbeeldingen van inheemse Amerikanen bevatten?’

Blinde vlekken

De cursus heeft Didi en Nina ervan bewust gemaakt dat in hun eigen blik op de collectie blinde vlekken kunnen optreden. ‘Een goed voorbeeld is een conservator die een zeventiende-eeuws zilveren voorwerp in de collectie als een typisch decoratief object voor de lokale elite zag, terwijl een gastconservator het als een product van de plantagegeschiedenis herkende,’ zegt Didi.

Nina voegt eraan toe: ‘Ik ben gewend om vanuit een historische blik objecten te omschrijven. Maar iemand uit het land van herkomst kijkt er anders naar. Hij of zij is bekend met de intrinsieke betekenis van het object.’

Connectie tot de ziel

Zijn er nog meer uitdagingen te noemen? ‘Tijdens de cursus bleek dat veel objecten uit andere culturen een connectie hebben met de menselijke ziel of als personen worden beschouwd,’ zegt Nina. ‘Vanuit die gedachte is het best vreemd om objecten een nummer te geven, het komt respectloos over. Aangezien al onze objecten een nummer hebben, is het moeilijk om dit te veranderen. Een mogelijke oplossing is om het nummer niet op het object zelf aan te brengen.’

Eye-opener

Voor Didi was het een eye-opener dat je altijd moet nagaan wat er al eerder in een museum is gedaan op het gebied van digitaal dekoloniseren. ‘Dat is het eerste wat ik ga uitzoeken. Misschien zijn er al zaken waar we op verder kunnen bouwen. Ook ga ik alle stappen die we nemen op het gebied van dekolonisatie, diversiteit en inclusie vastleggen. Nu zit het nog in onze hoofden, maar we moeten het ook op papier zetten.’

Ook Nina heeft deze intentie. ‘Omdat ik niet veertig jaar bij het Missiemuseum zal blijven werken, is het belangrijk om een nieuwe collectiebeheerder te informeren over mijn blik op de collectie en de keuzes die ik heb gemaakt. Het registreren van objecten verschilt van persoon tot persoon, het heeft een eigen handschrift.’