Zo werkt sociale media-archivering in de praktijk

Uitdaging

Sociale media-archivering is moeilijk. De perfecte tool waar je alle sociale media-kanalen mee kan harvesten bestaat niet. Er is geen handige wet, geen eenduidige richtlijn en geen gouden standaard. Toch durfden vijf erfgoedinstellingen het aan om daadwerkelijk aan de gang te gaan met sociale media-archivering in het kader van het project Afstemming Sociale media-archivering vanuit het Netwerk Digitaal Erfgoed. Met elkaar leerden ze welke kleine stappen wél al te zetten zijn.

Monument van onze generatie

Het goede nieuws: er kan veel meer dan je wellicht denkt. Er zijn handige, gratis tools die sociale media binnen kunnen halen, er zijn methoden die je kunnen helpen bij het afbakenen van je selectie, er zijn overzichten van voorwaarden waar je je aan moet houden. En minstens zo belangrijk: er zijn enthousiaste, gedreven digitale archivarissen die proberen het ‘monument van onze generatie’ te bewaren. Hun resultaten zijn te vinden in hun eindrapport en in de best practices.

Hotspot coronacrisis

Het Regionaal Archief Nijmegen onderzocht het selectieproces. Meer specifiek: wat verscheen er in de regio Nijmegen op sociale media-kanalen over de coronacrisis in het voorjaar van 2020? Hoe kun je aanhaken bij een hotspot met social media-archivering? Projectleider Özden Cosgun ging met haar team heel voortvarend te werk en kwam op basis van criteria tot een concrete selectie. Het leidde tot nieuwe afspraken met archiefvormers over het aanleveren van hun sociale media. Een van de belangrijkste tips: zorg voor teamleden met verschillende expertises en achtergronden. Zo kom je tot een meer representatieve selectie.

De hele workflow

Ook het Haags Gemeentearchief selecteerde sociale media-uitingen rond de coronacrisis. Het doel was daarbij de organisatorische aspecten in kaart te brengen: wat betekent het voor een organisatie om sociale media te archiveren in termen van tijd, kennis en geld? Om hier iets over te kunnen zeggen, doorliep projectleider Wouter Brunner vrijwel het gehele proces van social media-archivering – tot en met kwaliteitscontrole. Hij experimenteerde met diverse tools, en ondervond tegen welke technische en inhoudelijke problemen en keuzes je aanloopt bij een aantal applicaties. Een van zijn aanbevelingen: zorg voor digitale archivarissen die affiniteit hebben met sociale media.

Community

Ook IHLIA wilde graag onderzoek doen naar selectie van sociale media. Daarbij speelden ook vragen als: wat verwachten onze eindgebruikers dat we archiveren? Nadat een oproep om een vragenlijst hierover in te vullen binnen het IHLIA-netwerk maar weinig respons had opgeleverd, besloot projectleider Berry Feith een aantal (virtuele) rondetafelgesprekken te organiseren. Het leverde interessante ideeën op over hoe een archief met een designated community selectie aan zou kunnen pakken, gebruikmakend van de kennis van die gemeenschap. Tegelijkertijd zorgde het bij die gemeenschap voor bewustwording van het belang om (zelf) sociale media te archiveren. De belangrijkste tip van IHLIA is dan ook: betrek je achterban bij je plannen.

Tools

Het onderzoek van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) richtte zich op tools. Projectleider Robert Gillesse en onderzoeker Zefi Kavvadia onderzochten maar liefst negen tools waarmee sociale media geharvest kunnen worden, waaronder Webrecorder, Social Feed Manager en TAGS. Sommige kunnen heel eenvoudig worden gebruikt, andere vragen behoorlijk wat technische expertise. Ook ontbreekt documentatie nog al eens. Hun rapport en handige FAQ zijn een onmisbaar hulpmiddel voor iedereen die wil experimenteren met sociale media-archivering. Hun aanbevelingen: Hou er rekening mee dat tools die vandaag werken dat morgen niet meer kunnen doen. Flexibiliteit en wendbaarheid zijn daarom noodzakelijk.

Handleiding in screenshots

Eigenlijk wilde het Stadsarchief Amsterdam zich in zijn onderzoek vooral richten op de juridische en ethische aspecten. Met welke wetten en gebruiksvoorwaarden moet je rekening houden als je sociale media wilt archiveren? Daar vind je in het onderzoeksverslag talloze ook waardevolle conclusies over, maar minstens zo fijn: projectleider Mirjam Schaap documenteerde ál haar bevindingen rond het archiveren van sociale media zorgvuldig en stap voor stap. Haar rapport leest als een handleiding voor sociale media-archivering en is rijk voorzien van screenshots en literatuurverwijzingen. Haar aanbeveling: begin vooral niet te moeilijk, een datadownload van het Twitterkanaal van een archiefvormer is al een goed begin.

Hoe verder?

Niets is zo veranderlijk als sociale media: berichten verschijnen, wijzigen en verdwijnen voortdurend en dat geldt ook voor de platforms – en hun gebruiksvoorwaarden – zelf. Het onderzoek naar sociale media-archivering is dan ook zeker nog niet afgerond.

Het verschijnen van deze rapporten is een startpunt – en geen eindpunt. Zo zal het vergelijkend onderzoek naar tools worden voortgezet en geüpdatet. Ook houden we de juridische ontwikkelingen nauwlettend in de gaten. En volgen we de verschillende initiatieven voor het selecteren van de te archiveren sociale media.

Dit doen we onder andere via het KIA-platform Webarchivering. Hou de NDE-agenda, nieuwsbrief en sociale mediakanalen in de gaten voor de workshop Sociale media-archivering die in het najaar plaatsvindt.