Platform ‘Reizen in de Tijd’ bundelt Gelders cultureel lesmateriaal

Schoenendoos

Voor je op de tafel staat een schoenendoos vol met objecten. Van speelgoedauto’s en blaadjes uit het bos tot foto’s en voetbalplaatjes. Het museum roept jouw hulp in: waarmee zou jij een tentoonstelling maken?

Het is een van de opdrachten op het online platform Reizen in de Tijd. ‘Deze oefening (met als thema “Museumassistent”) is voor jonge kinderen uit groep 4 gemaakt. Voor deze groep is praten over de inhoud van een museumcollectie nog te ingewikkeld. Daarom leren ze op deze manier hoe een museum werkt,’ vertelt Jacoline Zilverschoon. Ze is freelance educator bij Reizen in de Tijd en erfgoedcoach bij de gemeente Tiel.

Centrale plek

Het platform is de centrale plek waar docenten van basisscholen het educatieve aanbod van culturele instellingen in de regio Gelderland kunnen vinden. Lessen voor in de klas, eventueel samen met een expert, maar ook in combinatie met een museumbezoek. Leerlingen leren bijvoorbeeld over klokkenkunst bij de Wijnhuistoren in Zutphen of over stenen bij het Gelders Geologisch Museum in Velp.

Op die manier staan educatieve bezoekjes aan culturele instellingen niet meer op zichzelf, maar ze maken onderdeel uit van het lesprogramma via een leerlijn op het platform. Jacoline: ‘Voorheen was het aanbod versnipperd, bijvoorbeeld via de eigen websites van musea. Nu is al het aanbod digitaal en gestructureerd te vinden op een kaart op het platform en via verschillende thema’s.’

Thema’s en tijdvakken

Het bestaande lesmateriaal van culturele instellingen sloot lang niet altijd aan op het curriculum van de basisscholen, zegt Jacoline. Het gevolg: leraren maakten er minder graag gebruik van. ‘Op Reizen in de Tijd zorgen we daarom voor een duidelijke verbinding met het curriculum via elf verschillende thema’s en tijdvakken.’ Die thema’s en tijdvakken zijn gebaseerd op de leerdoelen die leerlingen verplicht op de basisschool leren. De opdrachten op het platform koppelen taalactiviteiten, burgerschapsvorming, historische en geografische vaardigheden aan de hand van leerdoelen met cultuureducatie.

Neem het eerder genoemde thema ‘Museumassistent’. Dit thema over tentoonstellingen sluit bijvoorbeeld aan bij de leerdoelen van Nederlands, ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’ en kunstzinnige oriëntatie. Waar mogelijk is het materiaal ook gekoppeld aan de tijdvakken van het geschiedeniscurriculum, zoals ‘regenten en vorsten’, ‘de wereldoorlogen’ en ‘televisie en computer’.

Zelf een doorlopende leerlijn samenstellen

De scholen kunnen de losse thema’s gebruiken in hun lessen, maar ze kunnen er ook zelf een doorlopende leerlijn mee samenstellen. ‘Zo bouwen ze elk jaar verder op de thema’s, kennis en vaardigheden van het jaar ervoor,’ vertelt Jacoline.

Ook ontstaat er binnen de thema’s samenhang door een samenspel van voorbereidende activiteiten in de klas, een bezoekje aan een instelling en opdrachten achteraf. Jacoline: ‘Zo is er een mooie, overzichtelijke plek ontstaan waar het educatieve aanbod digitaal te vinden is en waar leraren direct mee aan de slag kunnen.’

Breder aanbod

Met het platform willen Jacoline en haar collega’s graag voor een zo divers en breed mogelijk aanbod zorgen. Materiaal voor de onderbouw van de basisschool bleek bijvoorbeeld schaars. Dit komt volgens haar omdat culturele instellingen niet altijd weten hoe ze jonge leerlingen het beste kunnen bedienen. ‘De wat oudere kinderen kun je gerust vertellen over je collectie, maar voor de jongsten is dat te abstract of ingewikkeld.’

Reizen in de Tijd ondersteunt culturele instellingen bij het maken van lessen en helpt ze om meer diverse doelgroepen aan te spreken. ‘Voor kinderen is zogeheten activerende didactiek heel belangrijk: interactief met een onderwerp bezig zijn, dingen aanraken, zelf iets maken en spelenderwijs ontdekken. Dan leren ze het meeste en blijven ze enthousiast.’ Als voorbeeld noemt Jacoline een les van het Gelders Geologisch Museum in Velp, waarbij de leerlingen alle stenen mogen oppakken, aanraken en van dichtbij bekijken.

Samen een les ontwikkelen

Hoe komt zo’n les van het Gelders Geologisch Museum tot stand? ‘Allereerst: vooral kleine musea die vrijwel geheel door vrijwilligers gerund worden, vinden het fijn om meer didactische ondersteuning te krijgen.’ Wanneer een culturele instelling de hulp inroept van het platform, start er een samenwerkingsverband. Hierin zitten bijvoorbeeld Erfgoed Gelderland, zogeheten cultuurknooppunten, Cultuurbedrijf RiQQ die in Rheden en Velp de verbinding maakt tussen scholen en cultuuraanbieder, en een lesontwikkelaar.

‘Het Gelders Geologisch Museum wilde graag meedoen. Eerst spraken we over de mogelijkheden: bij welke doelgroep en welk thema kan het museum aansluiten? Wat zijn de logistieke mogelijkheden?’

De vrijwilligers bij dit museum durfden het aan om zich – met ondersteuning van het platform – op jongere kinderen te richten en een les aan te bieden binnen het thema ‘Museumassistent’. Daarbij sorteren leerlingen bijvoorbeeld stenen, leren ze om goud te pannen en denken ze na over reclame voor het museum. ‘Vrijwilligers die vooral gewend zijn rond te leiden, leren zo dat er heel andere manieren zijn om kinderen met de collectie aan de slag te laten gaan. Zelf zijn de vrijwilligers hier ook dolenthousiast over!’