Mediakunst in de spotlight op Wikipedia

1 oktober 2021

Hoe vergroot je de aandacht voor mediakunst in Nederlandse collecties? LIMA, expertisecentrum voor mediakunst in Nederland is het project Mediakunst op Wikipedia gestart. Sylvia van Schaik vertelt als projectpartner namens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) over het belang van dit initiatief. Wikipedian in Residence Hanno Lans belicht de technische kant ervan.

Light Gig van Giny Vos; geüpload door Jan Linders, CC BY-SA 4.0

Dit is het project Mediakunst op Wikipedia

Met het driejarige project Mediakunst op Wikipedia wil LIMA mediakunst uit Nederlandse collecties toegankelijker maken voor een breed publiek en meer bekendheid geven. Als partners werken mee Wikimedia Nederland, Stedelijk Museum Amsterdam, Van Abbemuseum, Frans Hals Museum en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Niet alleen levert het project zo’n 500 Wikipedia-artikelen op over mediakunstenaars en hun werken uit de collecties van de deelnemende organisaties. Ook wordt de metadata over de makers en hun werk ingevoerd in Wikidata, de referentiedatabase onder Wikipedia.

Als kennispartners zijn hierbij betrokken: Netwerk Digitaal Erfgoed, DEN Kennisinstituut cultuur & digitale transformatie, meemoo, Flemish Institute for Archives en ZKM Karlsruhe en Center for Art and Media. Lees meer over dit project op li-ma.nl.

Rijkscollectie zichtbaar maken

‘Als Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) beheren we de kunstcollectie van het Rijk,’ zegt conservator Sylvia van Schaik. ‘Ook al hebben we geen museale functie en organiseren we geen tentoonstellingen, onze hoofdopdracht is het zichtbaar maken van deze zogeheten Rijkscollectie. Dat doen we door bruiklenen te verstrekken aan met name musea. Zo is het schilderij Victory Boogie Woogie van Mondriaan opgesteld in de collectie van Kunstmuseum Den Haag.’

Naast schilderijen en andere fysieke werken telt de Rijkscollectie ook een paar honderd mediakunstwerken. Mediakunst is een verzamelnaam voor werken die gebruikmaken van nieuwe media en technologie. In de Rijkscollectie bevinden zich alleen videowerken.

Kunstenaarsbiografieën

Om de mediakunstwerken meer bekendheid te geven zijn ze opgenomen op Mediakunst.net. Hier bevinden zich ook werken uit de collecties van Stedelijk Museum Amsterdam, Van Abbemuseum, Frans Hals Museum en LIMA. ‘Onderzoekers en tentoonstellingsmakers kunnen de werken hier bekijken, maar daarmee zijn we er nog niet,’ zegt Sylvia.

‘We willen de site verrijken zodat-ie steeds aantrekkelijker wordt om te raadplegen. Denk aan informatie over de kunstenaars en hoe de werken passen in hun oeuvre. Daarom zetten we samen met de andere projectpartners van Mediakunst op Wikipedia in op het schrijven van kunstenaarsbiografieën die we plaatsen op Wikipedia en vervolgens koppelen aan Mediakunst.net. Zoek je dus straks op Mediakunst.net naar een mediakunstenaar, dan krijg je een tekst te zien die vanuit de online encylopedie wordt gepresenteerd.’

Schrijfsessies

Gedurende het project organiseert RCE jaarlijks een tweetal schrijfsessies om die kunstenaarsbiografieën voor Wikipedia te maken. ‘Afgelopen juni hadden we als pilot een eerste schrijfmiddag georganiseerd. Het accent ligt op vrouwelijke mediakunstenaars uit de Rijkscollectie,’ zegt Sylvia.

Die schrijfmiddagen vereisen veel voorbereiding maar Sylvia krijgt hierbij hulp van een stagiaire. Zij wierf de deelnemers en deed ook het vooronderzoek zodat de deelnemers aan de eerste schrijfsessie meteen konden kiezen uit een aantal kunstenaars. Verder is Stella van Ginkel hierbij als Wikimedian in Residence betrokken; zij sluit ook aan bij de schrijfmiddagen van de andere projectpartners.

De Wikipediapagina’s ziet Sylvia als een service voor onderzoekers en andere geïnteresseerden in mediakunstenaars. ‘De biografieën zijn ook nog eens voorzien van literatuurverwijzingen. Dit is voor mij echt de meerwaarde van het project Mediakunst op Wikipedia. Ook belangrijk: zowel RCE als de andere projectpartners werken hierbij samen met de academische wereld. We proberen zoveel mogelijk studenten bij de schrijfsessies te betrekken. Dat zijn immers de toekomstige gebruikers van het erfgoed.’

Hanno Lans: ‘De kracht van linked open data’

‘Ik ben eerder een “Wikidatian in Residence” dan een Wikimedian in Residence,’ zegt Hanno Lans lachend. ‘Maar “Wikidatian” bestaat als woord nog niet. Een Wikimedian zorgt er onder andere voor dat de fotobestanden van museumobjecten worden geüpload naar Wikimedia Commons, de beeldbank van Wikipedia. In mijn geval gaat het erom dat alle mediakunstenaars uit de collecties van de projectpartners van Mediakunst op Wikipedia in Wikidata komen te staan.’

Opname in Wikidata is belangrijk omdat gegevens dan worden gedeeld en uniform gemaakt, zegt Hanno. ‘Doordat Wikidata in elke taal voorhanden is, is een lijst van videokunstenaars bijvoorbeeld ook in het Indonesisch beschikbaar, terwijl een Wikipediapagina over zo’n kunstenaar vaak alleen in één bepaalde taal toegankelijk is. In Wikidata zijn de kunstenaars dus internationaal vindbaar. In een oogopslag kun je zien in welke collecties een kunstenaar allemaal vertegenwoordigd is. Dat is de kracht van linked open data.’

Inmiddels staan een paar duizend videokunstenaars van de projectpartners in Wikidata, en daarvan zijn er maar liefst duizend die nog niet eerder waren opgenomen. Hanno, die van huis uit websites in het open source programma Drupal maakt, heeft van de deelnemende musea lijsten met kunstenaars en werken aangeleverd gekregen. Door alle gegevens naast elkaar te leggen krijg je vragen als: “Wat vermeld je als beroep? Is dat videokunstenaar of videoinstallatiekunstenaar?” We hebben deze benamingen overal gelijkgetrokken. Hiervoor is gekeken naar RKD Artists, een online collectie met biografische gegevens.’

‘Ook hebben we soms te maken met kunstenaars die in een duo werken. In dat geval hebben we van elke kunstenaar afzonderlijk ook een item aangemaakt en vermelden we dat kunstenaar x samenwerkt met kunstenaar y. Opeens bleken er veel meer vrouwelijke mediakunstenaars te zijn dan we dachten; ze zaten “verstopt” in een duoschap.’

‘Door al deze gegevens in Wikidata in te voeren, genereren we linked open data, en die kunnen weer als basisinformatie dienen voor de Wikipedia-artikelen,’ zegt Hanno. ‘Zo is de cirkel rond.’