Nieuwe Instituut biedt metadata van eigen collectie aan via linked open data. Dit zijn de geleerde lessen

13 december 2022

Het Nieuwe Instituut (NI) in Rotterdam biedt sinds kort de metadata van zijn collectie aan als linked open data. Het is een eerste stap om het zoeken op de eigen site straks te vernieuwen. Dit zijn de geleerde lessen.

Theo van Doesburg, tekening, 1925. Collectie Het Nieuwe Instituut, Archief Van Doesburg.

Vanuit het zesjarige programma Architectuur Dichterbij (sinds 2019) vergroot Nieuwe Instituut de zichtbaarheid en toegankelijkheid van de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw. Het programma bestaat onder meer uit projecten op het gebied van restauratie, conservering, digitalisering en onderzoek. Ook dient de collectie met meer dan een miljoen objecten online goed toegankelijk en vindbaar te zijn.

‘Op dit moment zijn onze zoekmogelijkheden vooral gericht op onderzoekers die een specifieke zoekvraag hebben. Maar we willen ook graag dat andere gebruikers op een meer intuïtieve manier door onze collectie kunnen browsen en zo dingen ontdekken,’ vertelt Gijs Broos, programmamanager Architectuur Dichterbij. ‘Met die nieuwe zoekmogelijkheid – “The Other Interface” – zijn we nu druk bezig. De bètaversie zijn we aan het finetunen en rond de zomer van 2023 gaan we live.’ Ondertussen zijn er allerlei stappen gezet om die nieuwe manier van zoeken te faciliteren, onder andere door de publicatie van linked open data.

Linked (open) data

Linked data is een methode om gegevens op het web te publiceren en te delen op een manier waardoor ze gemakkelijk met andere gegevens kunnen worden gelinkt en verbonden. Dit gebeurt door gebruik te maken van gestandaardiseerde formaten en protocollen, zoals het Resource Description Framework (RDF), om de gegevens en hun relaties met andere gegevens te representeren. Belangrijk hierbij is dat het voor zowel machines als mensen leesbaar is. Met deze methode wordt het opvragen van gegevens flexibel en is het mogelijk om gegevens uit verschillende bronnen gemakkelijk te combineren en te verbinden. Hierdoor zijn krachtige, flexibele en bruikbare applicaties en diensten te bouwen (via chat.openapi.com).

3 lessen voor omzetting naar linked open data

‘Bij de implementatie van linked (open) data denk je meteen aan de techniek,’ zegt collectiesysteembeheerder Lois Hutubessy. ‘Maar al snel kwamen in de praktijk ook andere onderwerpen naar boven:

bedrijfsprocessen: betrek en informeer collega’s zoals collectie- en communicatiemedewerkers. En zorg voor een herziening van bijvoorbeeld de registratierichtlijnen;
juridische processen: bepaal op basis van de AVG en auteursrechten welk materiaal en metadata mogen worden opengesteld;
socioculturele factoren: voer beleid op sociaal en cultureel gevoelig materiaal en besteed extra aandacht aan onderbelichte onderwerpen, personen en thema’s. Denk hierbij ook aan verouderd of niet-inclusief taalgebruik.’

Heeft Lois nog een laatste tip? ‘Wat voor ons heel goed werkte is de zogeheten iteratieve werkwijze. Begin met een klein gedeelte van je dataset, experimenteer ermee en maak op basis daarvan beslissingen over hoe je de rest van je dataset wilt omzetten naar linked open data.’

Wat is SPARQL

SPARQL is een querytaal voor het zoeken en ophalen van gegevens uit RDF-databronnen op het web. Het staat voor SPARQL Protocol and RDF Query Language en is ontworpen om de gegevens in linked data-formaat te kunnen opvragen en verwerken. SPARQL is vergelijkbaar met SQL, de taal die wordt gebruikt om gegevens uit relationele databases op te vragen, maar is specifiek gericht op het werken met RDF-gegevens. Met SPARQL kunnen gebruikers complexe zoekopdrachten uitvoeren en de resultaten van deze zoekopdrachten verwerken en presenteren.

Data bevragen via SPARQL Endpoint

Ook al kan elke geïnteresseerde vanaf medio zomer 2023 in de collectie zoeken via The Other Interface, de wat meer technisch onderlegde gebruikers hebben nu al die mogelijkheid. Dat kan via de onlangs gelanceerde SPARQL Endpoint, een webpagina waarop de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw wordt aangeboden in de vorm van linked open data. Met SPARQL, een RDF-zoektaal, kunnen zij complexe zoekopdrachten samenstellen: de zogeheten SPARQL queries. Onderzoekers bijvoorbeeld kunnen met zo’n zoekvraag de collectie bevragen.

Verbinden met andere collecties

Nieuwe Instituut kan de linked open data-bronnen van de eigen architectuur- en stedenbouwcollecties nu verbinden met die van andere erfgoedorganisaties of relevante databases. ‘Daardoor verrijken we de collecties en bieden we meer context,’ legt Gijs uit. ‘We hopen dat er elk jaar een paar bronnen bij komen, zodat er een heel netwerk aan erfgoedinformatie ontstaat.’