‘Een vaandel is als een schilderij, daar hoort een naam bij’
In de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed 2021-2024 schrijft demissionair minister van OCW, Ingrid van Engelshoven, over de rol van erfgoed: het laat zien wie we zijn en waar we vandaan komen. Een mooi voorbeeld daarvan zijn de vaandels van muziekverenigingen. In de Limburgse familie Welters werd de traditie van vaandels maken doorgegeven van moeder op dochter.
Creatief
‘Mijn moeder was altijd heel creatief,’ vertelt Chantal Welters. ‘Ze maakte bijvoorbeeld kleding, wandkleden en poppen. Dus toen het koor uit een buurdorp haar in 1978 vroeg of ze ter gelegenheid van het tienjarig bestaan een vaandel wilde maken, ging ze die uitdaging aan.’ Het ontwerp lag er al, aan Chantals moeder de taak om het met naald en draad te verwezenlijken.
Nieuwe opdrachten
Met succes, want er volgden nieuwe opdrachten, zoals een wandkleed voor de plaatselijke voetbalclub, een vaandel voor de plaatselijke ponyclub en een vaandel voor de plaatselijke vrouwenbond. Eind jaren negentig kreeg Chantals moeder het verzoek van de Harmonie St. Cecilia Maasbracht om een nieuw vaandel te maken. ‘Omdat dat voor haar een te grote klus zou zijn, heb ik het stokje overgenomen,’ zegt Chantal. Ze heeft niet alleen het handwerken met de paplepel ingegoten gekregen, ook heeft het haar geïnspireerd om een lerarenopleiding op dit gebied te volgen.
Staalkaart van het Limburgse verenigingsleven
Het Sociaal Historisch Centrum Limburg brengt de huidige en oudere Limburgse verenigingsvaandels (drapo’s) in kaart. Zo ontstaat op LimburgseVaandels.nl een staalkaart van het cultureel erfgoed en van de geschiedenis van het verenigingsleven. Ook laten de vaandels zien hoe de artistieke vormgeving en de kunstzinnige smaak zich hebben ontwikkeld gedurende meer dan vijf generaties openbaar cultuurleven in deze provincie. Digitalisering helpt daarbij.
Stukje geschiedenis
Het vaandel van Harmonie St. Cecilia Maasbracht belicht een fraai stukje geschiedenis. ‘Harmonie St. Cecilia Maasbracht was vroeger een fanfare en dat is terug te zien op het oude vaandel. Men heeft er een stuk op genaaid met de naam “harmonie”; de naam “fanfare” is zo waarschijnlijk weggewerkt. Later kwam er ook nog de benaming “Kon. Erk.” (Koninklijk Erkend) bij vanwege het honderdjarig bestaan.’ Maar het fraaiste aan het vaandel vindt Chantal het portret van Cecilia, niet geheel toevallig de patroonheilige van muzikanten.
Het nieuwe vaandel diende een kopie te zijn van het oude vaandel. Om zich voor te bereiden maakte Chantal vele detailfoto’s van het portret, ook deed ze onderzoek naar de gebruikte materialen. ‘Gelukkig hadden mijn moeder en ik in de loop der jaren een grote verzameling aangelegd van brokaatband, lovertjes, oud brokaatgaren en kant.’
Rijke materialen
Het eindresultaat was naar ieders tevredenheid, maar wat maakt dit vaandel voor Chantal nu zo geslaagd? ‘De rijke materialen natuurlijk, dus brokaat in plaats van katoen. Ook: het mooie kleurgebruik en de fijne borduurtechnieken.’ Over het aantal uren dat erin zit kan ze kort zijn: ‘Het is met veel liefde gemaakt en dat is niet in uren uit te drukken.’
Het verhaal
Vaandels behoren volgens Chantal tot het erfgoed en dat dient bewaard te blijven. ‘Ze vertellen het verhaal van de verenigingen en ze worden nog altijd tijdens een optocht, processie of carnavalsoptocht met trots getoond.’
Niet verwonderlijk dat het oude vaandel van Harmonie St. Cecilia Maasbracht zorgvuldig is ingelijst en het eigen clubhuis siert. En waarin onderscheidt het nieuwe vaandel zich van het oude? Chantal: ‘In de voering heb ik mijn eigen initialen verwerkt. Een vaandel is net als een schilderij, daar hoort een naam bij.’
Terugkijken: Lancering Nationale Strategie 2021-2024
Met een online evenement werd op 20 april de nieuwe Nationale Strategie Digitaal Erfgoed gelanceerd. Vanuit de Kleine Komedie in Amsterdam sprak presentator Hadassah de Boer met organisaties die aan de slag zijn gegaan met de strategie. Het evenement is terug te kijken op YouTube.
Een terugblik