RKD ontwikkelt onderzoeksplatform RKD Research

17 november 2022

Doordat alle vijf miljoen objecten uit het Beeldarchief van het RKD nu zijn gedigitaliseerd, hoeven onderzoekers straks de deur niet meer uit. Om het deze doelgroep nog makkelijker te maken, ontwikkelt het instituut een eigen onderzoeksplatform, RKD Research. Programmamanager Marjon van Schendel praat ons bij.

Filosoof bij zijn onderzoek, Johann Michael Bretschneider, 1700

Het is een bijna duizelingwekkend aantal: vijf miljoen foto’s, tekeningen, brieven en andere stukken uit het Beeldarchief van het RKD zijn gedigitaliseerd. ‘Eigenlijk hebben we het zelfs over tien miljoen afbeeldingen, want steeds is zowel de voor- als achterkant gescand,’ vertelt Marjon van Schendel.

Alles digitaal

Verder zijn drie van de acht RKD-databases als linked open data gepubliceerd: RKD Images, RKD Imageslite en RKD Artists; de resterende vijf komen volgend jaar beschikbaar. Doordat de linked open data van RKDimages en RKD Images Lite is gekoppeld aan de vijf miljoen gedigitaliseerde objecten, is de gehele collectie straks te doorzoeken op het onderzoeksplatform RKD Research. ‘Als onderzoeker of geïnteresseerde hoef je dus niet meer naar het fysieke Beeldarchief om te kunnen rondneuzen. Dat is fijn voor onze gebruikers, maar ook plezierig voor het RKD: we kunnen nu een internationale groep onderzoekers bedienen.’

Gratis en betaald gebruik

Alle scans en de data komen op het onderzoeksplatform voor iedereen beschikbaar, maar onderzoekers die graag met een digitaal bureaublad en onderzoekstools willen werken, kunnen een betaald abonnement afnemen. Marjon: ‘Met de digitalisering van de collectie en de ontwikkeling van het onderzoeksplatform en verschillende tools zijn ettelijke miljoenen euro’s gemoeid. We zijn nu in gesprek met een uitgever die het onderzoeksplatform voor ons kan exploiteren. Zo willen we een deel van de investeringen terugverdienen.’

Visueel zoeken

Een van de beschikbare tools op het bureaublad betreft een visuele zoekfunctie. ‘De eerste tests laten zien dat je met deze nieuwe tool makkelijk kunt zoeken naar dat ene kerktorentje of naar dat ene bloemenvaasje in een schilderij. De tool, in nauwe samenwerking ontwikkeld met de Universiteit van Oxford, is straks van achter de betaalmuur te gebruiken.’

AVG-gevoelige informatie digitaal aflakken

Alle scans moeten langs de lat van het auteursrecht en de AVG worden gelegd. Met Pictoright heeft het RKD het auteursrecht geregeld, de AVG is een ander verhaal. Omdat er in het archiefmateriaal namen, adressen, telefoonnummers en andere privacygevoelige informatie kunnen staan, heeft DEVENTit tooling ontwikkeld om die gegevens geautomatiseerd op te sporen. Wordt er iets ontdekt, dan moet een mens dit alsnog beoordelen. Is er sprake van privacygevoelige informatie, dan wordt dit digitaal ‘afgelakt’, oftewel zwart gemaakt, en kan het document op de website worden gepresenteerd. Een immense klus. Na 100.000 ‘afgelakte’ documenten liggen er nog 200.000 voor een nacontrole door mensenhanden.

Sneller onderzoek doen

Het onderzoeksplatform markeert voor het RKD de digitale transformatie, benadrukt Marjon. ‘De eerste reacties zijn positief. Natuurlijk is het zo dat je als onderzoeker niet meer snel iets onverwachts en bruikbaars vindt wanneer je door het fysieke materiaal zoekt. Daar staat tegenover dat je in de onderzoeksomgeving veel sneller en breder onderzoek kan doen. We verwachten dat het platform medio 2023 live gaat voor universiteiten. Nu gaat eerst een groep onderzoekers het platform en de bijbehorende tools uitproberen.’