HackaLOD 2025: waar erfgoeddata mensen verbindt

De vakjury

Amito Haarhuis

Directeur Nederlands Openluchtmuseum. Daarvoor was Amito directeur van Rijksmuseum Boerhaave in Leiden en werkte hij als adjunct- en plaatsvervangend directeur bij NEMO Science Museum in Amsterdam.

Elisabeth Wiessner

Coördinator Zichtbaar bij het Netwerk Digitaal Erfgoed.

Dirk Bertels

Creative director van innovatieve projecten in de culturele, wetenschappelijke en commerciële sector. Op dit moment werkt Dirk aan internationale projecten bij Tellart. Eerder was hij creative partner en richtte hij Studio Louter (vanaf 2012) en Studio Bertels (vanaf 2020) op.

Menno Rasch

Directeur digitale infrastructuur bij het KNAW Humanities Cluster en op het moment voorzitter van het bestuur van het Netwerk Digitaal Erfgoed.

Richard Zijdeman

Hoofd van de Data & Augmentation-afdeling en senior onderzoeker bij het IISG. Richard is bestuurslid van CLARIAH en heeft meerdere keren deelgenomen aan de HackaLOD.

V.l.n.r. staand: Vera Lange, Eva Koenders, Alet Loijenga, Erwin Folmer en Walter Bolwerk. Zittend: Sander Maijers en Fabian Frank

Team HARNHEM Cool (winnaar juryprijs)

Het project

De Stappenverteller brengt erfgoed, beweging en spel samen in een wandeling die Arnhemmers hun stad op een nieuwe manier laat beleven. Het idee is simpel: je kiest een voorwerp in de app, en die stuurt je op pad naar de plek waar het ooit is gevonden.

Onderweg hoor je verhalen over het erfgoed dat je tegenkomt. En op de vindplek? Daar krijg je een felicitatie en start meteen je volgende zoektocht. Zo verandert een gewone wandeling in een speurtocht vol geschiedenis.

Tijdens de HackaLOD bouwde het team in slechts 24 uur een eerste versie van de app. Toch ziet deze juryprijswinnaar nog volop kansen. ‘Je kunt heel eenvoudig extra erfgoedinformatie toevoegen,’ vertellen ze.

‘Of een koppeling maken met social media, zodat mensen kunnen delen wat ze hebben gevonden. Geocaching kan ook, bijvoorbeeld door een replica van de vondst te plaatsen met een QR-code voor de volgende uitdaging. Dat is waar we naartoe willen!’

Het juryoordeel

‘Harnem cool was echt wel cool. Het team heeft een app ontwikkeld waarmee Arnhemmers al wandelend de historie van hun stad beter kunnen leren kennen. Je vindt de weg aan de hand van een podcast en kaart, waarbij je heen en weer kunt bewegen tussen heden en verleden. Je krijgt objecten te zien die je terug kunt brengen naar de plek waar ze vandaan komen, zoals een pot.’

‘Als dat gelukt is, krijg je feedback aan de hand van een door AI gegenereerde persoon die heel blij is dat ze de pot weer terug heeft. AL en linked open data komen op een mooie manier bij elkaar. Het is een app die zo gebruikt kan worden door de gebruikers, want hij is al bijna af.’

Esmé Lindeman, Mark Lindeman, Martijn Arts,  Lisa Hoek, Patrick van Zadel en Jettro Coenradie

Team MeKluppie

Het project

‘Het internet is stuk!’ zegt team MeKluppie. ‘Overal moeten we wachtwoorden invullen, verliezen we de controle over onze gegevens, worden we gemanipuleerd, moeten we cookiemeldingen wegklikken en volgen trackers ons na elke klik.’

‘Ondertussen is door alle AI-gegenereerde content nauwelijks nog te zien wat echt is en wat niet. En eerlijk gezegd: de meeste mensen willen niet meer zoeken, maar gemak: gepersonaliseerde feeds en kant-en-klaar aanbod.’

Al die problemen heeft het team in één keer, binnen 24 uur, willen aanpakken. ‘Met SOLID, een open standaard waarmee mensen hun eigen data beheren in persoonlijke pods, hebben we ervoor gezorgd dat mensen weer zelf de baas zijn over hun persoonsgegevens en hun toegangsbeheer.’

‘De service kan door elke site worden gebruikt, zodat websites zich kunnen aanpassen aan de gebruiker zonder iets van die gebruiker te hoeven weten. We noemen het het “erfgoedpaspoort”.’

En dat is niet het enige. ‘We hebben dit gebouwd op basis van het erfgoed van heel Nederland, zoals vastgelegd in het Dataregister. Je profiel wordt gekoppeld aan het Termennetwerk en verrijkt met gebruik en nieuwe selecties.

Dat wordt vervolgens vertaald naar de juiste databronnen en naar alle relevante erfgoeditems in die datasets. Zo verbinden we de belangrijkste infrastructurele services — op basis van je eigen profiel.’

Het juryoordeel

‘Indrukwekkend hoe dit concept antwoord geeft op vraagstukken rond authenticiteit in de erfgoedwereld. Met SOLID pod-techniek, waarover we als jury nog wat hebben bijgeleerd. Het is een ethische manier om erfgoed te personifiëren.’

Pieter Woltjer, Marieke Moolenaar, Nine Claassen, Nienke Jelles, Bob Coret en Nicolas Dickinson

Team Het Zinkende Schip

Het project

Team Het Zinkende Schip bouwde een game die je meeneemt naar de wereld van de VOC. De basis is een dataset, verrijkt door het Huygens Instituut, met gegevens over bemanningsleden die in de zeventiende en achttiende eeuw uitvoeren.

Die data is gekoppeld aan de maritieme geschiedenisdataset van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Samen vormen ze het fundament voor een spel waarin geschiedenis ineens heel tastbaar wordt.

Je stapt aan boord als leerling-cartograaf op een VOC-schip. Bereik je veilig je bestemming, dan verdien je een instrument om je kaarten te verbeteren. Gaat het mis en zinkt je schip, dan begint je reis gewoon weer van voren af aan.

Het team putte uit bronnen van het Nationaal Archief, het Rijksmuseum, Wikidata en nog een paar andere collecties. Door die mix van gegevens blijft het spel dicht bij de historische werkelijkheid, maar is er ook ruimte voor context en nuance – precies wat dit onderwerp nodig heeft.

Het juryoordeel

‘Het Zinkende Schip combineert een rijke verzameling datasets om een spel te maken. Het is heel goed dat de speler niet in de huid kruipt van een opvarende, maar meevaart met iemand die echt heeft bestaan. Gecombineerd met een leuke quiz die je niet afstraft als je het antwoord niet weet, maar die informatie biedt en verrijkt. We prijzen ook de verschillende bloedgroepen in dit gelegenheidsteam.’

V.l.n.r. staand: Koen van Schuijlenburg Sebastiaan Peeters, Johan Visser en Nour El Asali. Zittend: Annemieke Romein en Ruhi Mahadeshwar

Team HAICu-SCOPE

Het project

Tijdens de HackaLOD werkte team HAICu-SCOPE (Spatial Cartography of Overijssel Petitions and Entreaties) aan een deelproject binnen het HAICu-programma (Digital Humanities, Artificial Intelligence and Cultural Heritage; www.haicu.science). Dit programma onderzoekt hoe kunstmatige intelligentie kan helpen om erfgoed beter toegankelijk te maken. De data waarmee het team werkte, is ingebracht door Collectie Overijssel.

HAICu-SCOPE zette de Resoluties van de Staten van Overijssel (1578-1795) – een verzameling van meer dan 55.000 handgeschreven pagina’s – om in een dataset waarin historische gegevens worden gekoppeld aan locaties.

Daarbij herkenden en verrijkten ze geografische verwijzingen in deze vroegmoderne bestuursdocumenten. Tijdens de HackaLOD hadden ze één duidelijk doel: (vroegmodern) Overijssel op de kaart zetten.

Om dat voor elkaar te krijgen, combineerde het team slimme tekstherkenning (Transkribus) met plaatsherkenning en koppelingen naar Wikidata. Zo kwamen historische plaatsnamen boven water en werden ze verbonden met hun moderne tegenhangers.

Vooraf aan de HackaLOD hadden vrijwilligers – de zogenaamde citizen scientists – al geholpen met het labelen van woorden, zoals plaatsen, personen en data.

Met hun gecontroleerde gegevens kon het team tijdens de HackaLOD verder bouwen. Ze organiseerden de informatie over vergaderingen, data en locaties zó dat deze met MapsLibre – een open kaartplatform – te visualiseren was op historische kaarten.

De complete dataset wordt in het voorjaar van 2028 openbaar, precies op tijd voor een bijzonder moment: de 500e verjaardag van de provincie Overijssel.

Het juryoordeel

‘Deze week stond door de verkiezingen de relatie tussen burgers en overheid centraal. Team Team HAICu-SCOPE sluit hierop aan door interessante ingangen te maken op de Resoluties van de Staten van Overijssel. Het CIDOC-CRM-datamodel biedt tal van mogelijkheden voor externe linked data-koppelingen, zoals met Wikidata of het Rijksmuseum, om informatie over plaatsen en personen door de archieven heen te volgen.’

‘Het project heeft binnen 24 uur tal van “gezichten” gegeven aan de Resoluties via geografische, bestuurlijke en persoonsgerichte dimensies, waarbij automatische methoden en nachtelijk handwerk hand-in-hand gingen.’

Rick Companje, Shannon van Muijden, Simon Dirks,Kathleen Verdult en Ivar Troost

Team Utrecht Time Machine

Het project

Help! Het Openluchtmuseum is verdwenen. Gelukkig hebben we de foto’s nog.

Voor deze HackaLOD ontwikkelde team Utrecht Time Machine een game waarin de speler een bijzondere taak krijgt: help de verloren gebouwen van het Openluchtmuseum te herstellen.

Door ‘bouwstenen’ uit verschillende erfgoedcollecties te combineren, bouwt de speler het museum stukje bij beetje opnieuw op. Een voorbeeld: een ets van een smid uit het Rijksmuseum en een prent van een aambeeld uit Het Utrechts Archief leveren samen de foto van de smederij uit het Openluchtmuseum op.

De basis voor dit experiment ligt bij de collectie van het Openluchtmuseum zelf, met 44.000 foto’s die via Collectie Gelderland te vinden zijn. Daar kwamen tienduizenden beelden bij uit 22 andere instellingen – van het Rijksmuseum en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed tot de Historische Vereniging Voorst en het Flipje en Streekmuseum in Tiel.

Om de data te koppelen, gebruikte het team SPARQL-queries en JSON-LD via resolvable URI’s, zodat gegevens uit verschillende collecties met elkaar konden ‘praten’. En waar dat niet werkte, schakelden ze over op JSON-API’s, een andere manier om data tussen systemen uit te wisselen.

Het resultaat is een speels en visueel experiment dat laat zien hoe linked open data onverwachte verbanden zichtbaar maakt. Erfgoeddata wordt zo niet alleen verbonden, maar ook beleefbaar – en bruikbaar voor onderwijs en een breed publiek.

Het juryoordeel

‘Utrecht Time Machine heeft een game ontwikkeld waarbij alle 100+ gebouwen van het Openluchtmuseum zijn verdwenen. Jij moet het weer gaan opbouwen aan de hand van bouwelementen die ontleend zijn aan datasets van verschillende erfgoedinstellingen. Als je de juiste combinatie van elementen kiest, herstel je een gebouw.’

‘Het is een unieke interface die we nog nooit eerder hebben gezien in het erfgoedveld. Door het associatief verbinden van data belichaamt dit team linked open data: het leidt tot onverwachte verbindingen.’

Michel van den Burg, Petra Dreiskämper, Gijsjan Brouwer, Monique in ’t Veld, Roosmarijn de Groot en Jaap Blom

Team Imagine all the people

Het project

LODster is een muzikaal gezelschapsspel waarmee spelers hun kennis van Nederlandse artiesten, festivals en genres testen aan de hand van data-gegenereerde vragen.

Het team Imagine all the people – zes muziekliefhebbers van Beeld & Geluid en Podiumkunst.net – koppelde de cd-collectie van Muziekweb aan de concertregistraties van Beeld & Geluid en Wikidata. Daarnaast maakten ze linked data van informatie over Nederlandse muziekfestivals en de Top 2000. Zo bouwden ze een knowledge graph van het Nederlandse muziekerfgoed: een netwerk waarin al die gegevens met elkaar verbonden zijn.

Met die dataset konden ze quizvragen maken vol onverwachte verbanden tussen artiesten, festivals en locaties. Welke provincie leverde bijvoorbeeld de meeste artiesten in de Top 2000 van 2012? En welk genre was het populairst op Lowlands in 2008?

Daarnaast zijn er natuurlijk ook vragen met muziek. Spelers horen fragmenten van dertig seconden uit de Muziekwebcollectie, met beelden van artiesten afkomstig van Wikidata. Zo wordt het spel niet alleen een manier om je kennis te testen, maar ook een ontdekkingsreis door de Nederlandse popgeschiedenis.

Het resultaat is een speels experiment maar ook een fundament waarop verder gebouwd kan worden. De koppelingen die ze hebben gelegd, vormen bouwstenen voor de verdere ontwikkeling van Muziekweb.nl.

En dit is pas het begin. Dankzij de knowledge graph kunnen spelers straks hun eigen versie van het spel samenstellen. Misschien wil iemand alleen vragen over muziek uit de Achterhoek, of juist over Pinkpop. Een ander weet misschien alles van doom metal. Hoe meer data wordt toegevoegd, hoe slimmer – en leuker – de vragen worden.

De bètaversie van LODster is nu te spelen op lodster.ruimdetijd.nl.

Het juryoordeel

‘Team Imagine all the people had net zo goed Imagine all the data kunnen heten. Het project laat zien wat het samenbrengen van verschillende datasets oplevert. Door het combineren komt nieuwe informatie naar boven. De jury ziet verschillende toepassingen die hierop gebouwd kunnen worden. En de quiz met gegenereerde vragen fleurt menig pubquiz, autorit of bedrijfsfeest op. Kortom: hier zit muziek in.’

Danny Eijsermans, Jos Beerens, Renée Kools, Marvin Joppe, Rianne Piening en Lian Wintermans

Team SPARQLing Turtles

Het project

Achter elk kunstwerk schuilt een wereld aan verhalen: verbanden tussen mensen, plaatsen, gebeurtenissen en andere objecten die samen veel meer onthullen dan wat je op het eerste gezicht ziet. Daarom ging het team van het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, de SPARQLing Turtles, aan de slag om de context van kunstwerken tot leven te brengen.

Als proof of concept ontwikkelde het team een applicatie rondom het portret van Aleida van Ogtrop-Hanlo met haar vijf kinderen, uit de collectie van het Centraal Museum in Utrecht. De applicatie, Verhalen in Beeld, koppelt gegevens uit de RKD-databases – zoals basisinformatie over het kunstwerk, onderwerpstrefwoorden en geportretteerden – met andere bronnen via SPARQL-queries, een manier om gegevens uit verschillende databronnen automatisch met elkaar te verbinden. Denk aan archiefstukken uit heel Nederland, collega-instituten met informatie over de herkomst en geschiedenis van het werk, en museumcollecties met details over historische kleding. En dat alles in een aantrekkelijk visueel jasje.

De aanpak liet zien hoeveel waardevolle verbanden er tussen de beschikbare datasets te vinden zijn. Het automatisch herkennen en koppelen daarvan is nog complex, maar het team ziet veel potentie om de rijke RKD-data – mogelijk met hulp van AI – in de nabije toekomst te verbinden met de buitenwereld.

Het juryoordeel

‘Hoeveel meer valt er te vertellen over een schilderij met linked data? Over de maker, over wie en wat erop staat, en meer? Dit team heeft laten zien dat het echt kan en heeft een mooie manier gevonden om dat aan de gebruiker te tonen. De jury kan niet wachten tot dit prototype realiteit wordt.’

V.l.n.r. voorste rij: Lotte Savelberg (die even langskwam voor een enthousiaste aanmoediging), Nima Azari en Keon Chen. Achterste rij: Jeffrey Buijk Roel Smeets Huub Vilé en Ine de Win

Team Wistor

Het project

Team Wistor wil oral history beter bereikbaar maken. Want deze mooie, vaak subjectieve vorm van geschiedschrijving heeft enorme waarde, maar kent ook zijn uitdagingen.

Veel erfgoedorganisaties hebben niet de middelen om dit soort bronnen voor iedereen beschikbaar te maken. De bestanden zijn groot, metadata ontbreekt vaak, en dat maakt ze kostbaar om te hosten en lastig te doorzoeken. Voor gebruikers is het bovendien een hele zit om anderhalf uur naar een interview te luisteren zonder ondersteunend beeld of context.

Tijdens de HackaLOD ontwikkelde het team daarom een app die in interviews automatisch interessante kernwoorden en passages herkent. Die kernwoorden worden vervolgens gekoppeld aan andere digitaal erfgoedbronnen, zodat de interviews kunnen worden verrijkt met historische context. Daardoor krijgen de gesprekken betekenisvolle lagen erbij, en wordt het mogelijk om de metadata van de bestanden te verbeteren. Een eerste stap, maar wel een belangrijke: om ook in de toekomst de verhalen van vroeger te kunnen blijven doorgeven.

Het juryoordeel

‘Oral history is een fantastische bron, maar ook een uitdaging binnen de erfgoedsector. Er is veel informatie beschikbaar, maar hoe maak je die toegankelijk zonder de emotie te verliezen? Want juist aan oral history zit emotie vast. Zoeken in oral history wordt dankzij dit team weer een stukje makkelijker.’

Sigrid Torfs, Luca Soto De Graeve, Lennert Van de Velde, Marjolein De Wilde en Elmaz Dzhelianchyk

Team meemoo

Het project

Voor dit project vertrok het team vanuit een eenvoudige metafoor: erfgoed is als een geweven tapijt, opgebouwd uit talloze draden. Elke draad staat voor een stukje data – een persoon, plaats, product, materiaal of techniek.

Kies één draad, en er ontvouwt zich een verhaal. Je ziet hoe die draad wordt verbonden met andere, en langzaam ontstaat een groter geheel. Zo weeft elke gebruiker van het virtuele weefraam een eigen patroon van verhalen. Elk patroon is uniek, maar samen vormen ze één groot weefsel van erfgoed.

Met dit project laat team meemoo zien hoe losse data-elementen via linked open data met elkaar verweven zijn. Zo kun je het digitale textielerfgoed van de Lage Landen op een nieuwe manier verkennen. Reis mee met de kleurpigmenten die de VOC meebracht, van weefambachten in Nederland en de lakennijverheid in België tot batik in Indonesië. Of volg de lijn van 17de-eeuwse Brusselse wandtapijten naar Friese hoofddeksels en hedendaagse haute couture.

Het project maakt de geschiedenis niet alleen toegankelijk, maar ook begrijpelijk, aantrekkelijk en interactief – zodat iedereen de rijkdom van erfgoed op een nieuwe manier kan beleven.

Zo ontstaat één levend tapijt van verhalen, herinneringen en verbindingen: een weefsel waarin verleden en heden samenkomen.

Het juryoordeel

‘Inspiratie uit de omgeving bracht het team ertoe om linked open data te verbeelden als een weefsel. Een mooi idee dat zoekers de mogelijkheid geeft een gepersonaliseerd dataverhaal te maken met een geweven verbeelding daarvan. De simpele metafoor laat ons anders kijken naar linked open data, waardoor het toegankelijker wordt voor een breed publiek.’

‘We zien veel potentie in de toepassing bij een museumbezoek, waarbij iedere bezoeker een eigen datasignatuur maakt. Niet door te zoeken maar door exploratief te bladeren door de verbonden data. En dat die verhalen in een immersieve ervaring worden verzameld en verteld.’

V.l.n.r. staand: Etienne Posthumus, Gertjan Filarski, Jauco Noordzij, Wouter Beek, Renate Kieftenbelt. Zittend: Marian Flach

Team Weldegelijk

Het project

In 24 uur bouwde team HARNEM Weldegelijk een complete data-infrastructuur voor erfgoeddata. Alles volgens de DERA-principes – de Digitaal Erfgoed Referentie Architectuur – en volledig met open source software. Geen nieuw programmeerwerk dus, maar combineren wat er al is.

De keten liep van ruwe data bij de bronhouder (de erfgoedorganisatie die de data beheert) tot een werkend online platform waarmee gebruikers de informatie makkelijk kunnen doorzoeken. De basis was een complexe Excel-sheet die het team opschoonde en omzette naar linked data. Dat deden ze met een nieuw hulpmiddel in ontwikkeling, een zogenoemde ETL-tool: die haalt data op, zet ze om in het juiste formaat en laadt ze automatisch in een nieuw systeem.

De gegevens werden opgeslagen in een triplestore, een database die speciaal bedoeld is voor linked data. Via een API (de ‘digitale deur’ tussen systemen) konden andere diensten de data ophalen en tonen in een gebruiksvriendelijke interface. Voor snelle zoekresultaten draaide het platform op ElasticSearch, een technologie die razendsnel tekst en data doorzoekt.

Als dienstplatform gebruikte het team open source code van de Datahub Koloniale Collecties, aangepast tot datahub.harnem.nl. De hub biedt onder meer een open zoekfunctie, facetten (filters), meertaligheid en inloggen via Clerk. Gebruikers kunnen er bovendien context of opmerkingen toevoegen; die worden opgeslagen als nanopublicaties – kleine, herbruikbare stukjes data – buiten de hub zelf, zodat het systeem schoon en transparant blijft.

Het resultaat: een werkende, duurzame infrastructuur. Of, zoals het team het zelf zegt: ‘Team HARNEM Cool maakte de magie zichtbaar met de app Verhalenstapper. Daaronder draaide het werk van team HARNEM Weldegelijk: de stille motor die alles laat werken. Weldegelijk maakt Cool mogelijk.’

Het juryoordeel

‘Het team bouwde in 24 uur een complete omgeving voor erfgoedonderwerpen door software te hergebruiken (dat zouden meer mensen moeten doen 🙂 ). We waren onder de indruk van de interactieve features die tijdens de HackaLOD zijn gemaakt.’

‘Gebruikers kunnen commentaren en verhalen toevoegen aan items in de database. Deze worden direct als linked data opgeslagen. Ook de spin-off feature was imponerend: je uploadt via je telefoon een foto van een object, waarna via kenmerken van het object relevante informatie uit de linked data wordt opgehaald.’